A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

Merton College MS. 237

Former shelfmark: H. 2. 4

PARISIAN SERMONS; S. XIII 3/4

Contents

Language(s): Latin

On f. v ‘Sermones notabiles de sanctis/temporali per circulum anni Parisius collata.’ f. vv blank.

(fols. vi-viiv)
An index of the contents (feasts and themata),

referring to the foliation, in an anglicana hand somewhat later than the main text.

(fols. 1–243v)
Sermons

Preached in the University of Paris, 1276–8, the rubrics usually naming the preachers.

1.1. (fol. 1)
Incipit: Terra nostra dabit fructum suum; Terra sepe uenientem bibens imbrem generat herbam opportunam. Terra est rationalis anima ymber predicacionis uerbum.
1.2. (fols. 1–2v)
Incipit: Terra nostra dabit fructum suum. In Ps. Hic discribitur natiuitas Saluatoris dupliciter. Primo ex parte matris.

Also in BnF lat. 3734, f. 34v.

1.3-4. (fols. 2v-4, 4–5)

Willelmus de Luscy 30–1 (William of Luxeuil; Kaeppeli 1562).

1.5. (fols. 5v-7)

Everardus de Valle Scolarum 30.

1.6-7. (fols. 7–10)

Aegidius de Valle Scolarum 2 (serm. and collatio).

1.8. (fols. 10–12)
Incipit: Sermo de beato Thome martire. Esto fidelis. Verba ista sunt in Apoc. libro uisionum et sunt Domini confortantis beatum Thomam.
1.9. (fols. 12–14v)

Mattheus de Aquasparta (Humilis) 2.

1.10-11. (fols. 14v-16, 16–17)

Thomas de Chavanis 1–2.

1.12. (fols. 17–19v)

Raimundus de S. Odomaro 1.

1.13. (fols. 19v-21)

Latinus Malabranca 7.

1.14-15. (fols. ff. 21–3v, 23v-5)

Bonaventura 123–4.

1.16-18. (fols. 25rv, 25v-8, 28–9v)

Iohannes de Rupella 194–6.

1.19. (fols. 30v-2v)

Raimundus de S. Odomaro (de Morini) 2.

1.20. (fols. 32v-5)

Iohannes de Aureliano 2.

1.21. (fols. 35–6v)

Arnaldus Galiard 1.

1.22. (fols. 36v-9)

Mattheus ab Aquasparta (Humilis) 34.

1.23-4. (fols. 39–41v, 41v-3)

Iohannes de Sorbonio 1–2.

1.26-6. (fols. 43–5, 45–6)

Latinus 8–9.

1.27. (fols. 46–7v)

Nicolaus de Gorran (de Maris) 559a.

1.28. (fols. 47v-50)

Aegidius de Valle Scholarum 6.

1.29. (fols. 50–2)
Incipit: Benedictus in filiis Aser. Verbum istud scriptum est in Deut. in quo quidem uerbo spiritualiter intellecto nobis beatus Iohannes apostolus et euangelista multipliciter commendatur.
1.30-1. (fols. 52–4, 54–5v)

Simon de Troyes 7–8.

1.32. (fols. 55v-7v)

Stephanus de Catalonia 1.

1.33-4. (fols. 57v-9v, 59v-61)

Iohannes de Verdy 1–2.

1.35. (fols. 61–3v)

Albertus Magnus 1.

1.36. (fols. 63v-5)

Iohannes de Verdy 3.

1.37. (fols. 65v-6v)

Arnaldus Galiard 2.

1.38. (fols. 66v-8v)
Incipit: Veni mittam te ad Pharaonem. Verba ista scripta sunt in Exo. cum filii Israel in Egipto essent

Also in BnF lat. 10698, no. 25.

1.39. (fols. 68v-73v)
Incipit: Liberasti me Domine. Ignitum eloquium tuum uehementer et seruus tuus dilexit illud. Efficacia uerbi Domini explicatur nobis in uerbo sancto proposito

Also in Torino, Univ. Libr. D. VI. 1, no. 50.

1.40. (fols. 73v-5v)

Renaldus Scotus 3.

1.41-2. (fols. 75v-7v)
Incipit: Estote prudentes sicut serpentes; Dominus dat sapientiam sapientibus. K. f. quia sapientia necessaria est predicatori.
1.43. (fols. 77v-9)
Incipit: Estote prudentes; Confitebor tibi Domine. Verba ultima sunt in Matth. Instruit Dominus illos qui capaces sunt sermonis Dei.
1.44. (fols. 79–81v)

Adenulphus de Anagni 1

1.45. (fols. 81v-4)
Incipit: Exaltaui lignum humile. Verba crucis pereuntibus stulticia. In uerbis ultimis beatus apostolus Paulus ita ad Corinthos describitur[sic] nobis uirtutem uerbi Dei

Also in BnF lat. 10698, no. 33.

1.46. (fols. 84–7v)

Matthaeus ab Aquasparta (Lombardi) 100 (serm. and collatio).

1.47. (fols. 87v-89v)

Iohannes Colonna (Romani) 1.

1.48. (fols. 89v-91v)

Mag. Iohannes Varoni 1.

1.49. (fols. 91v-3v)
Incipit: Isti sunt duo filii olei. Audite filii dilecti. Verbum secundo propositum est in Ecclesiastico in quo ostenditur quod uerbum predicacionis sacre

Also in BnF lat. 10698, no. 39.

1.50. (fols. 93v-5v)

Iohannes de Aureliano 11.

1.51. (fols. 95v-7v)

Guilelmus de S. Angelo 1.

1.52. (fols. 97v-9)

Iohannes de Verdy 4.

1.53. (fols. 99–100v)

Matthaeus ab Aquasparta (fr. Humilis) 112.

1.54. (fols. 100v-2v)

Arnaldus Galiard 3.

1.55. (fols. 102v-4v)

Adenulphus de Anagni 2.

1.56. (fols. 104v-6v)

Nicolaus de Dacia 1.

1.57. (fols. 106v-8)

Simon de Londayco 1.

1.58-9. (fols. 109–11, 111–12v)

Iohannes de Aureliano 12–13.

1.60. (fols. 112v-15)

Aegidius de Valle Scolarum 1.

1.61-2. (fols. 115–16v, 116v-17v)

Willelmus de Luscy 25–6 (William of Luxeuil; Kaeppeli 1561).

1.63. (fols. 117v-20)
Incipit: Et pax Dei que exsuperat; Optaui et datus est mihi sensus. In uerbis istis docetur modus illuminationis et sapientie acquirende.
1.64-5. (fols. 120–2, 122–3v)

Ferrer 8–9.

1.66-7. (fols. 123v-5, 125–6)

Iohannes de Verdy 5–6.

1.68-9. (fols. 126–8, 128–9v)

Stephanus de Monte S. Eligii 1–2.

1.70. (fols. 129v-31v)

Gerardus de Remis 12.

1.71-2. (fols. 131v-3, 133–4v)

Guilelmus de Lexovio 1–2.

1.73-4. (fols. 134v-6, 136rv)

Latinus Malabranca 10–11.

1.75-6. (fols. 136v-8v, 138v-40)

Iohannes de Verdy 7–8.

1.77-8. (fols. 140–2, 142–3)

Iohannes de Mans (Iohannis corr. to Nicholai de Mans) 4–5.

1.79-80. (fols. 143–4v, 144v-6)

Iohannes de Verdy 9–10.

1.81-2. (fols. 146–8, 148–50)

Willelmus de Luscy 27–8 (William of Luxeuil; Kaeppeli 1550).

1.83. (fols. 150–1)

Petrus de Conflans (archiepiscopi de Tornaco) 1.

1.84. (fols. 151v-3)
Incipit: Erat Iesus eiciens demonium. Sicut dicitur in Cant. 10. in hos apparuit Filius Dei
(prior of Marseilles); in Brussels, Bibl. roy. 21861, no. 29.
1.85-6. (fols. 153–4v, 154v-5v)

Guilelmus de Tornaco 2–3.

1.87. (fols. 155v-7v)

Firminus de Valle Scolarum 1.

1.88-89. (fols. 157v-9, 159–60)

Nicolaus de Gorran 85a-b.

1.90. (fols. 160–2v)

Ferrer 3.

1.91-3. (fols. 162v-4v, 164v-5v, 165v-7)

Iohannes de Verdy 11–13.

1.94. (fols. 167–9v)

Petrus de Remiremont 5.

1.95. (fols. 169v-73)

Arnaldus Galiard 4.

1.96-7. (fols. 173–4v, 174v-6)

Iohannes de Verdy 14–15.

1.98-9. (fols. 176–8, 178–9v)

Ferrer 10–11.

1.100-4. (fols. 179v-81, 181–2v, 182v-4v, 184v-5v)
Incipit: fratris N. de Mans. Ecce ego intromittam ...; Primum uerbum scriptum est in Ezechiele et secundum in Actis apostolorum quemadmodum uidetis ...
Incipit: Ecce. Ad illuminacionem concurrunt quattuor scil. illuminans illuminabile illuminacio et utilitas illuminacionis ....
Incipit: fratris N. de Mans. Gracia domini nostri Iesu Christi et caritas Dei. Doctrina bona dabit gratiam sicut melius nouistis in quolibet opere.
Incipit: Gracia. Qualitercumque habitum est de gracia Christi.
1.105-6. (fols. 185v-7, 187–8)

Berengarius Notarii 3, 3a.

1.107-8. (fols. 188–9v, 189v-90v)
Incipit: Filioli mei non diligamus uerbo. Verba ista sunt in epistola hodierna et sunt beati Iohannis euangeliste. Inter omnia que umquam Deus precepit.
Incipit: Filioli mei diligamus uerbo. Sicut dictum est in mane, uerba ista sunt in epistola hodierna et sunt beati Iohannis euangeliste et quia multi oberrant.
1.109-10. (fols. 190v-1v, 191v-2v)

Iohannes de S. Angelo 1–2.

1.111. (fols. 192v-4)

Latinus Malabranca (Ly Cessensis) 12.

1.112-13. (fols. 194–5v, 195v-7)

Iohannes de Verdy 16–17.

1.114-15. (fols. 197–8v, 198v-200)

Berengarius Notarii 4–5.

1.116-17. (fols. 200–1v, 201v-3)

Ferrer 12–13.

1.118. (fols. 203–6)

Henricus de Gandauo 2.

1.119-20. (fols. 206–7, 207v-8v)

Thomas de Carthasia 1–2.

1.121-2. (fols. 208v-10v, 210v-12)

Berengarius Notarii 1–2.

1.123. (fols. 212–13v )
Incipit: Bene omnia fecit. Ad conicandum[sic] sapientiam per uiam doctrine duo requiruntur.
(N. de Mans).
1.124. (fols. 213v-15)
Incipit: Bene omnia fecit. Triplex opinio eliminatur hic. .

Also in Nürnberg, Stadtbibl. Cent. V, 82.

1.125. (fols. 215–16)
Incipit: Nostra conuersatio in celis est. Celi enarrant gloriam Dei. Verba ultima sunt in Ps. et dicit ibi glossa quod celi sunt apostolici uiri.
1.126. (fols. 216v-17)
Incipit: Conuersatio nostra in celis est. Dicit apostolus ad Corinthios Nemo potest dicere Dominus Iesus.
1.127. (fols. 217v-19)
Incipit: fratris N. de Mans. Beati oculi qui uident. Triplici actu adquiritur sapiencia.
1.128. (fols. 219–21)

Ferrer 14.

1.129. (fols. 221–3)

Thomas de Chalunis 1.

1.130. (fols. 223–4v)

Nicolaus de Dacia 2.

1.131. (fols. 224v-6)
Incipit: Ascendens Iesus in nauiculam; Super montem excelsum ascende tu. Verba ultima sunt Isa. 40 et conueniunt predicatoribus secundum quod appropriet ibi.
1.132. (fols. 226–7)

Iohannes de Monte Letherico (de Molheri) 10.

1.133-5. (fols. 227–9, 229–30v, 230v)

Iohannes de Verdy 18–20.

1.136. (fols. 230v-2)

Berengarius Notarii 6.

1.137. (fols. 232–4)

Willelmus de Luscy 29 (William of Luxeuil; Kaeppeli 1563).

1.138. (fols. 234–5v)

Aegidius de Valle Scolarum 7.

1.139. (fols. 235v-7v)

Latinus 1.

1.140. (fols. 237v-9)
Incipit: Parisiensis in synodo Eduxit de morte pistorem ...; Verbo Dei celi firmati sunt. In officio hodie cantantur et sunt sumpta de psalmo. Celi sunt apostoli et apostolici uiri ... .
Final rubric: Explicit sermo episcopi Parisiensis ad sinodum in choro beate Marie die Iouis dominice tercie post pascha qua cantatur misericordia Domini.

Stephanus Tempier 3.

1.141. (fols. 239v-40)
Incipit: Quicumque fecerit peccatorem ab errore uie sue saluabit animam eius. Iac. v. In hiis uerbis tria sunt diligenter considerandi et primo que sit uia erronea.
1.142. (fols. 240rv)
Incipit: Petite et accipietis. In uerbis istis Dominus duo facit primo ad petendam.
1.143. (fols. 240v-1v)
Incipit: Dedicauit domum Domini rex et uniuersus populus, Domus habet fundamenta parietes et tectum.
1.144. (fols. 241v-2v)
Incipit: Visitacio tua custodiuit spiritum meum. Sciendum est in principio que est uisitacio diaboli.
1.145. (fols. 242v-3v)
Incipit: Sacerdotes tui induantur iusticiam. Hic describuntur sacerdotes a tribus primo ab eminencia sciencie et congustationis.

Also in Erlangen, Universitätsbibl. 322, no. 22.

Most of f. 29v, and all of ff. 30 and 108v are blank.

The rest of f. 243v is filled with text in pencil. f. 244 is divided into 3 cols, two of them filled with sermons in a cursive hand of s. xiii ex.

Copious marginal annotation in an early cursive hand, probably French. On this collection see Schneyer 6. 25–30; C. H. Haskins, ‘The University of Paris in the Sermons of the Thirteenth Century’, in his Studies in Medieval Culture (Oxford, 1929), ch. 2, esp. pp. 45, 55, 57, 64; F. Pelster, ‘An Oxford Collection of Sermons of the end of the Thirteenth Century (MS. Laud misc. 511 (SC. 969)’, BQR 6 (1930), 168–72, at pp. 170–1; P. Glorieux, ‘Sermons universitaires parisiens de 1267–1268’, RTAM 16 (1949), 40–71. Glorieux gives the incipits of sermons preached at the University of Paris between Nov. 1267 and Nov. 1268 on the basis of this copy and six others.

(fols. 244v-7v)
A subject-index,

in 4 cols, in an informal bookhand of s. xiv, probably not English, referring to the foliation.

Physical Description

Secundo Folio: et recte
Form: codex
Support: Parchment
Extent: 257 leaves (vii + 250)
Dimensions (leaf): 245 × 170 mm.
Dimensions (written): 190 × 120 mm.
The edges heavily retrimmed with loss of marginalia, and spattered with red. Contemporary foliation, 1–244, omitting 47.

Collation

A4(4 canc.), 1–2012, 2110(8–10 canc.); catchwords.

Layout

Ruled with pencil in 2 cols of 47 lines.

Hand(s)

Written in a French gothic rotunda bookhand as far as f. 237v; two or three less formal hands take over from that point. The main scribe writes ‘cor’’ at the end of each quire.

Decoration

On f. 1 a 4-line T in colours and gold on a square ground with partial border;

red or blue initials flourished in the other colour; red or blue paraphs; red underlining of lemmata and framing of variant readings and corrections in the margin; red initials and highlighting to the subject-index.

Binding

Standard Merton s. xvii, sewn on four bands; formerly chained from the usual position. Fols. i-iv and 248–50 are paper binding leaves, fols. i-ii and 249–50 from the same printed book used in MS 13. On f. 248v are the marks of two foredge clasps and of the large iron chain-staple. These marks pass through as far as f. 243; however, f. 244, which may have been a pastedown at the front of another book, has marks of two clasps at the foredge and one each at head and tail. f. v was excised and tipped back in reverse position (i.e. the recto is the former verso), prior to the binding of s. xvii. The present verso shows that it was pasted down in an earlier binding, the spine area with offsets from a book of s. xiii. The former foredge (now at the spinefold) has marks of two straps, and of a brass chain-staple with iron nails close to the foot.

History

Origin: S. XIII 3/4 ; France

Provenance and Acquisition

Made in France; not originally part of a set with 238–9. Given to the College by William Reed in 1374: UO49. 60. On f. i: ‘Liber M. Willelmi Reed episcopi Cicestrensis quem emit a uenerabili patre domino Thoma Tryllek episcopo Roffensi. Oretis igitur pro utroque’; ‘Liber domus scolarium de Merton’ in Oxon’ in communi libraria eiusdem et ad usum communem sociorum ibidem studencium cathenandus. Ex dono uenerabili patris domini Willelmi tercii episcopi Cicestrie. Oretis igitur pro utro eodem et benefactoribus eiusdem ac fidelium animabus a purgatorio liberandis. Walteri Roberti.’ At the foot of f. 245 is ‘Liber M’ Willelmi Reed episcopi Cicestrensis quem emit a [domino instanciaerased] Tryllek episcopo Roffensis Oretis igitur pro utroque. / Sermones Parisius collecti de sanctis/dominicis per circulum anni.’ For William Reed, fellow from 1344 until at least 1357, d. 1385, see MS 8. Thomas Trillek (BRUO 1906–8) was bp. of Rochester 1364–72.

Inside the front board is a sheet of paper, with ‘F. 4, 6’ (canc.) and titles, s. xvii, and ‘P. 3. 4. Art:’, canc. and replaced with ‘H. 2. 4’ and ‘(CCXXXVII)’ in red; the College bookplate. ‘12’ is inked on the foredge.

Record Sources

R. M. Thomson, A descriptive catalogue of the medieval manuscripts of Merton College, Oxford (Cambridge: D. S. Brewer), 2009.

Availability

For enquiries relating to this manuscript please contact Merton College Library.

Bibliography

    Coxe, p. 93; Powicke, no. 559; Alexander & Temple, no. 686; Macken, no. 126; N. Bériou, L’avénement des mâitres de la parole (2 vols, Paris, 1998), see index of MSS, p. 917.

Last Substantive Revision

2019-09-09: First online publication

See the Availability section of this record for information on viewing the item in a reading room.