A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

Merton College MS. 324

Former shelfmark: O. 1. 2

MEDICA; S. XV

Contents

Language(s): Latin

On f. ii are medical recipes in hands of s. xv and xvi; f. iiv blank. On f. iiiv is a title ‘Liber Marbodi de lapidibus’, s. xvii in.

1. (fol. 1rv)
Sententiae from Galen, Plato &c.
Incipit: Sobrietas memoriam seruat
Explicit: cetera omnia metallicis rebus constant.

Followed by short notes fols. 1v-2: ‘Audi letando quid dicam uersificando ... si credis quod tenet usus’ (‘Versus de actibus et quantitate ponderum medicinalium’; WIC 1699, citing two German MSS); ‘De ponderibus et mensuris. Siclus et stater et denarius unum et idem sunt ...’ (eTK 1479I, citing only CCCC 481 [s. xiii], pp. 668–72); ‘De complexionibus humani corporis. Largus amans hilaris ridens rubeique coloris ... Humida geminus libra et aquarius feruet cancer aquatica scorpio piscis’ (‘De IV temperamentis’; WIC 10131, common in script and print).

2. (fols. 2–95)
ASCLEPIUS, Speculum Medicorum
Incipit: (ff. 2–3) Capitula
Rubric: Incipit prologus Asclepii quod dicitur speculum medicorum.
Incipit: Ne tibi displiceat quod sic sum corpore paruus
Incipit: Quia de egritudinibus singularum parcium corporis tractaturi sumus
Explicit: ubi uiuorum non timetur lesio.

eTK 0907G, 1215M.

3. (fols. 95–7v)
Ps.-CLEOPATRA, Gynaecia
Incipit: Incipiunt capitula
(Interrupted by the capitula of art. 5)
Incipit: Humerose matricis signa sunt hec
Explicit: et in lintheo inductum in positione. Explicit.
Final rubric: et in lintheo inductum in positione. Explicit

Pr. Basel 1566, Strassburg 1597; A. Beccaria, I Codici di Medicina del Periodo Presalernitano (Rome, 1956), p. 411; eTK 0645G. The same dislocation occurs in the probable exemplar, Bodl. Libr., e Mus. 219.

4. (fols. 97v-9)
WALTER AGILON, De Retentione Menstruorum
Rubric: Magister Walterus Agul’ de retencione menstruorum.
Incipit: Regula. Vrina alba in colore tenuis in substantia
Explicit: in uino in quo dissoluatur.
eTK 1346G
5. (fols. 95rv, 99–114)
‘TROTULA’, De Morbis Mulierum
Incipit: Incipit prologus in librum Trotule de infirmitatibus mulierum et earum curis. Desideranti O filia karissima
Incipit: Incipiunt capitula in librum Trotule de egritudinibus mulierum
Incipit: (f. 99) Incipit prologus in librum Trocule de morbis mulierum et curis. Cum autor uniuersitatis Deus in prima mundi origine
Explicit: sanguine draconis aluminis grana uue an⟨tiqu⟩a.

Often printed; eTK 0284J, : M. H. Green, ‘The development of the Trotula’, Revue d’histoire des textes 26 (1996), 119–203; idem, ‘A handlist of the Latin and vernacular manuscripts of the so-called Trotula’, Scriptorium 50 (1996), 137–75, this copy at p. 162 (no. 79).

6. (fols. 114–18v)
CONSTANTINE THE AFRICAN, De coitu
Incipit: Incipiunt capitula in librum magistri Alexandri
Incipit: Incipit liber Alexandri de coitu et eius effectu. Creator uolens omne genus firmiter ac stabiliter
Explicit: et statim eam habebis.

Ed. E. Montero Cartelle (Monografías de la Universidad de Santiago de Compostela 77: Santiago de Compostela, 1983).

eTK 0273E
7. (fols. 118v-21v)
De phlebotomia
Incipit: Incipiunt capitula in librum fleubothomie ...
Incipit: Sanguis alius est naturalis alius non naturalis
Explicit: et raro utiles fiunt.

The exemplar of this copy is Bodl. Libr., MS. e Mus. 219.

eTK 1374K
8. (fols. 121v-4v)
WALTER AGILON, De urinis
Incipit: Incipiunt capitula magistri Walteri Agulini de urinis

Begins in tabular form, ‘Vrina calida intensa color rubeus ut crocus orientalis ... habet ypostasim in fundo

eTK 1607F
9. (fols. 124v-9v)
RICHARD THE ENGLISHMAN, Regulae de Vrinis (Micrologus, part II)
Rubric: Incipiunt capitula in librum M. R. Salern. de urinis et febribus ...
Incipit: Incipit liber Magistri Ricardi Salernie medici de hiis que sunt consideranda in omnibus urinis. Qui cupit urinas meas[sic] per compendia scire
Explicit: haberi posse ut credo cognicionem.
Final rubric: Explicit urinarum doctrina secundum Ricardum.

The complete work ed. K. Sudhoff, Archiv für die Geschichte der Medizin 19 (1927), 209–39; eTK 1205G, ; Sharpe, Handlist, p. 472.

10. (fols. 129v-30v)
ALEXANDER, De Vrinis
Rubric: Incipit liber de urinis secundum Magistrum Alexandrum.
Incipit: Igitur a multis philosophorum describitur quod per urinas egritudinis iudicari possint
Explicit: habent quedam liuida.
eTK 0656C, citing only the exemplar of this copy, Bodl. Libr., e Mus. 219.
11. (fol. 130v)
Ps.-HIPPOCRATES, Epistola ad Maecenatum
Rubric: Incipit liber Ypocratis de complexionibus urinis morbis et medicinis et de sanitate conseruanda regi Mecenati missus.
Incipit: Libellum quem rogasti mihi
Explicit: ut possit frigus caloremque sustinere.

Ed. Corpus Medicorum Latinorum 5 (2 vols, Berlin, 2nd edn, 1968), pp. 26–32; eTK 0817K, ; Hippocrates Latinus, pp. 150–2, not this copy.

12. (fols. 130v-3)
HIPPOCRATES, Experimenta
Rubric: Incipit liber Ypocratis.
Incipit: Sicut sunt quatuor tempora anni
Explicit: In mense Februarii lauri baccas siccas coct’ et omnia ut supra.

eTK 1498F, ; Hippocrates Latinus, p. 165, not this copy. The work may end on f. 132v with ‘et adde mellis dissprimat xv. libris.’ Then ‘Item medicamenta ad sanitatem conseruanda’ followed by two columns of prose and verse, ‘Si uis ut homo per totum annum sanus et hilaris fiat’ and ‘Si uis incolumis si uis te uiuere sanum’ (eTK 1471F). Then ‘Item ad sanitatem conseruandam. Pono que utenda est per singulos menses exponimus atque ordinamus qualiter per unumquemque mensem et tempus ...’.

13. (fol. 133)
HIPPOCRATES, Ad Sanitatem Conseruandam
Rubric: Item ypocratis ad sanitatem conseruandam.
Incipit: Mense Marcii dulce ieiunus bibe et dulce comede
Explicit: seu omnibus guttis libaberis.

cf. eTK 0868J, ; Hippocrates Latinus, p. 165, treats this as part of art. 12, but gives variants of this incipit at pp. 125–8, as De Cibis, or Calendarium Dieteticum.

14. (fols. 133–5)
HIPPOCRATES, De Vrinis
Rubric: Incipit liber Ypocratis de Vrinis.
Incipit: Corpus humanum patitur cotidie duo detrimenta
Explicit: et molestantur in hieme.

Unpr.; eTK 0269I, , Hippocrates Latinus, p. 230, both citing only Bodl. Libr., e Mus. 219, the exemplar of this copy.

14. (fols. 135–7)
De Pulsibus
Rubric: Incipit prologus in librum de pulsibus.
Incipit: Qua te deuocione teneam mi Iohannes
Incipit: Ad recognoscendum nature humane statum
Explicit: facit in extensione. Explicit
eTK 1155C
15. (fols. 137–8v)
?COPHO, De Febribus
Rubric: Incipiunt experimenta Cophonis de febribus.
Incipit: Quoniam humanum corpus ex quatuor humoribus constituitur
Explicit: in potu semper accipiant.

Ed. P. Capparoni (Rome, 1928), as Alfanus, De Quattuor Humoribus.

eTK 1277H
16. (fols. 138v-42v)
Experimenta Parui Alberti de Febribus
Rubric: Incipiunt experimenta Parisii abbatis de febribus.
Incipit: Sciendum est quod ex nimia ciborum comestione
Explicit: accipiat probatum est.
eTK 1393N

Thorndike in Jnl. of the Hist. of Medicine 8 (1953), 263–83, at p. 275 n. 88.

17. (fols. 142v-3v)
Secretissimum Regis Cateni Persarum de Virtute Aquilae, transl. WILLIAM THE ENGLISHMAN
Rubric: Liber de uirtute aquile. Secretissimum regis Cateni Persarum de uirtute aquile.
Incipit: Est enim aquila rex omnium auium
Explicit: si ut peperit tolle pennam.
Final rubric: Explicit iste tractatus a magistro Willelmo Anglico a lingua Arabica in Latinum translatus.

Unpr.; eTK 0508F, ; Sharpe,Handlist, p. 767. One of two copies, the other, Bodl. Libr., e Mus. 219, f. 142rv, the exemplar of this one.

18. (fols. 143v-5)
ASCLEPIUS, De Animalibus
Rubric: Incipit liber de uirtutibus bestiarum.
Incipit: Regi Egipciorum Octouiano Augusto salutem. Pluribus exemplis tuam prudentiam cognoui
Explicit: in mane lotum optime clarificat.

Pr. Basel 1541.

eTK 1343K
19. (fols. 145–51v)
Quaestiones Naturales
Rubric: Incipiunt questiones naturales arti phisice competentes.
Incipit: Omnia corpora ex quatuor elementis composita habent quatuor qualitates
Explicit: non dari podagrizantibus.
eTK 0989C
20. (fols. 151v-3)
RICHARD THE ENGLISHMAN, Anatomia (Micrologus, part III), extr
Rubric: Liber anathomie.
Incipit: Hic bene quadrifera distinguitur anathomia
Incipit: Constituencia corporis humani tria sunt ..
Final rubric: arbitrari sumus.

The complete work ed. K. Sudhoff, Archiv für die Geschichte der Medizin 19 (1927), 209–39; eTK 0614I, 0258D, 0258E, ; Sharpe, Handlist, pp. 468–70. On the identity of the author, ibid., pp. 468, 519.

21. (fols. 153–5)
RICARDUS SALERNITANUS, Libellus de Vrinis et Febribus
Rubric: Incipit pars quedam libri magistri Ricardi Salernitane de anathomia.
Incipit: Quedam uene grosse que miro natura siathicam
Explicit: ex quibus omnibus frigidiores esse monstrantur. Explicit.

Unpr.; eTK 1247I, one of three copies, all English. One of them, Bodl. Libr., e Mus. 219, fols. 117–22v, is the exemplar of this one.

22. (fols. 155–81v)
GERARD OF CREMONA, Summa de Modo Medendi
Incipit: Incipiunt capitula in summam magistri Geraldi
Incipit: Cum omnis scientia ex fine et utilitate sua naturaliter sint appetenda
Explicit: et hec de laxatiuis sufficiant.
Final rubric: Explicit summa magistri Geraldi.
eTK 0327K
23. (fols. 181v-8v)
De Virtute Simplicium Medicinarum
Rubric: Incipit prologus in librum de uirtute simplicis medicine.
Incipit: Cogitanti mihi de simplicium medicamentarum uirtutibus uariis

capitula

Incipit: Perfecte igitur temperate dicuntur illa
Explicit: non modicam prestare utilitatem.
Final rubric: Explicit liber de uirtute simplicis medicine magistri Geraldi medici.

Pr. with Isaac Iudaeus, Opera, Lyon 1515, II, fols. 186v-9v; eTK 0229E, 1034E, 1034F, variously ascribed.

24. (fols. 188v-92v)
Practica Equorum
Rubric: Incipit liber de practica equorum et aliorum animalium et auium.
Incipit: Quoniam humana iocunditas in equorum incolumitate plurimum delectatur
Explicit: (ends impf.) per mortem morietur uermis.
eTK 1277E, citing only Bodl. Libr., e Mus. 219, the exemplar of this one.
25. (fols. 193–220v)
MACER FLORIDUS (ODO OF MEUNG), De Viribus Herbarum

Capitula f. 193rv

Incipit: Herbarum quasdam dicturus carmine uates
Explicit: Fit cataplasma ualeas membris quibus lesiuit ignis.

Ed. L. Choulant (Leipzig, 1832), pp. 28–123.

eTK 0610A
26. (fols. 220v-9v)
MARBOD, De Lapidibus
Rubric: Incipit de generibus lapidum et nominibus et eorum uirtutibus.
Incipit: Euax rex Arabum legitur scripsisse Neroni
Explicit: Cui si non aliis placeant hec scripta Brunonis.
Final rubric: Explicit liber Marbodi de lapidibus habens uersus septingentos xxx.

PL 171. 1737–70; eTK 0530C; WIC 5968.

27. (fols. 229v-34; 234v-5, 236rv blank)
Recipes
27.1. (fols. 229v-30)
On the extraction of medicinal waters from flowers
Incipit: Ad dissoluendum fleumaticos humores circa spiritualia. Extrahatur aqua de floribus ysopi lenistici
Explicit: De discrasia scamosa. Extrahatur aqua de floribus uiolarum uel maluarum ...
eTK 0036C, 0546H
27.2. (fol. 230rv)
Incipit: Interpretaciones quorundam uerborum. Cephalica id est capitis dolor. Emeroyda
Explicit: et a. r. s. m. p. o. &c.

Cf. eTK 0200G, 0200H, 0200I.

27.3. (fols. 231–4)
Incipit: De uermiculo. Si uis facere uermiculum accipe ampullam uitream et lima foris luto

Beg. as Mappae Clavicula: eTK 1470P, ; recipes for making colours, titles and incipits listed by L. Thorndike, ‘Some medieval texts on colours’, Ambix 7 (1959), 1–24, at pp. 6–7; M. Clarke, The Art of All Colours (London, 2001), no. 2740.

For arts 2–24 at least this is said to be a direct copy of Bodl. Libr., e Mus. 219 (Green, pp. 160–1, no. 73), written in England, s. xiii ex. The Bodl. MS begins impf., so might originally have contained art. 1 as well. After art. 23 it has three more arts not now in this one.

Physical Description

Secundo Folio: est talento maius
Form: codex
Support: Paper
Extent: 239 leaves of paper (iii + 236)
Dimensions (leaf): 310 × 215 mm.
Dimensions (written): 235 × 160 mm.
The edges heavily retrimmed with loss of marginalia. Water-mark bull-and-star.
Foliation: Contemporary foliation in arabic numerals, repeating 44 and omitting 219.

Collation

A bifolium, 1–1912, 2012(8–12 canc.); catchwords and leaf-numbers, often cropped.

Layout

Frame-ruled with crayon; written in c. 46 long lines.

Hand(s)

A single scribe, writing proficient Low Countries hybrida.

Decoration

Red initials, paraphs and highlighting (including the punctuation).

Binding

s. xviii, marbled sides backed with calf, sewn on five bands. Fols. i and 236 are blank paper binding leaves. On fols. ii and 235 are the marks of five bosses. Parchment place-markers, cut mainly from a single MS, s. xiv, in a French cursive hand, project from the foredge.

History

Origin: S. XV ; Script of Low Countries appearance.

Provenance and Acquisition

At the head of f. 235v is ‘Iste est liber fratris Iohannis Hatfeld’, s. xv, and ‘Jhon Emes’, s. xvi, the second repeated on f. iii. At the head of f. ii is an erased inscription, ‘Liber fratris Willelmi ?Giffard’, and ‘MS. 2256’. On f. iii is ‘Liber fratris Thome Emery de Gadesddene’, smudged. In the margin of f. 123v is ‘Nota bene quod Bryg’’. Hatfield (BRUO 885) was monk of St Albans, scholar at Gloucester College in 1454 and 1456, prior of Belvoir until at least 1480.

At the foot of f. 1 is ‘L. Coll. Merton ex dono Car. King Art. Mag. et Coll. ejusdem Socii.’ Charles King was fellow of Merton 1684–1715.

Inside the front board is ‘Q. 1. 17’, canc. and replaced with ‘O. 1. 2 (CCCXXIV)’ in red; the College bookplate.

Record Sources

R. M. Thomson, A descriptive catalogue of the medieval manuscripts of Merton College, Oxford (Cambridge: D. S. Brewer), 2009.

Availability

For enquiries relating to this manuscript please contact Merton College Library.

Bibliography

    Coxe, pp. 128–9; Powicke, no. 1261.

Funding of Cataloguing

Conversion of the printed catalogue to TEI funded by the Warden and Fellows of Merton College .

Last Substantive Revision

2018-08-01: First online publication

See the Availability section of this record for information on viewing the item in a reading room.