A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Hamilton 24

Summary Catalogue no.: 24454

Willelmus de Monte Lauduno, De sacramentis; Giovanni Calderini, Tabulae auctoritatum et sententiarum Bibliae; canon law; etc. Germany (?Erfurt), late 14th or early 15th century.

Contents

Language(s): Latin

After fol. ii is a fifteenth-century table of contents (lifted from a pastedown or endleaf), with ex libris, listing as the first item, now missing, 'Concordancie breuissime ex biblia contra aliqua vicia'. This presumably refers to one of the removed endleaves (see below).

1. (fols. 1ra-87vb)
Willelmus de Monte Lauduno, De sacramentis
Incipit: Karissimo filio suo ac socio speciali domino ... Presens opus dilecti
Incipit: Signatum est super nos […] Hoc ergo signum luminosum vultu dei signatum
Explicit: ut accedat quod legitur extra de baptismo maiores circa medium de con. di. i. nullus cum similibus etc. AMEN.
Final rubric: [later hand] Explicit Willelmus de Monte Lauduno(?) de sacramentis

Rest of fol. 87vb blank.

2. (fols. 88ra-96rb)

Three items presented as if comprising a single text on confession:

2.1. (fols. 88ra-94va)
⟨Paulus de Hungaria (?)⟩, Summa de poenitentia
Incipit: Qvonima circa confessiones animarum pericula sunt et quandoque difficultates emergunt. Ideo ad honorem dei sanctique Nycolai
Incipit: (brief index, fol. 88ra) Quo tempore incepit confessio p. 1
Incipit: Videamus quo tempore incepit confessio et de hoc sunt quinque opiniones

Bloomfield 4919; Kaeppeli 3184; pr. in Bibliotheca Casinensis (1873–94), 4. 191–215. Variously attributed in the manuscripts, which preserve different versions: see H. Weisweiler, 'Handschriftliches zur Summa de penitentia des Mag. Paulus von St. Nicolaus', Scholastik 5 (1930), 248–260. The text here agrees with the printed edition as far as the chapter 'de impedimentis confessionum', ending (fol. 94ra) 'non sum sicud ceteri homines' (ed. p. 201, col. 2, lines 11–12). There then follow chapters 'De desperatione' (beginning 'Sequitur de desparacione et est sciendum quod duplex est desperacio...') and 'De principalibus vitiis' (ending 'mora, delectatio, sensus'). The same version is found in Augsburg, UB, Cod. II. 1.2o 143, and Munich, BSB, Clm 3596, for which see below, arts. 2.3 and 7.

Bookmark (?) (fragment of another paper manuscript) between fols. 93 and 94.

2.2. (fols. 94va-95va)
Sermon
Incipit: Descendens iesus de monte. Luc. vj. Primo notandum est quid sit mons de quo descendit, 2º qualiter descendit, 3º ad quid descendit. Nota quod mons est triplex
Explicit: 4º descendit ad liberandum bonos, Can. vj dilectus meus descendit in ortum ut lilia colligat
2.3. (fols. 95va-96vb)
⟨Peccata cordis, oris, operis, et omissionis⟩
Rubric: De peccato cordis
Incipit: Peccata cordis sunt hec, cogitacio, delectatio, consensus, desiderium mali, voluntas peruersa
Explicit: afflictos non consolari, admonicionibus non acquiescere

Cf. Bloomfield 3760; also in Augsburg, UB, Cod. II. 1.2o 143, directly following Paulus de Hungaria, and with a similar final rubric ('Explicit tractatus breuis de speciebus confessionis edite Bononie per reuerendum magistrum Iohannem Andree'). To be distinguished from the similar text of Simone Fidati, Peccata cordis, oris, operis, et omissionis (Bloomfield 845).

Final rubric: Explicit tractatus de speciebus confessionum editus

Rest of fol. 96vb blank. Fol. 96v ruled, blank.

3. (fols. 97ra-168ra)
Giovanni Calderini, Tabulae auctoritatum et sententiarum Bibliae cum concordantiis decretorum et decretalium
Incipit: Seriem huius tabule continentem auctoritates et sentencias biblie
Incipit: Aaron. aaron post conflatum vitulum in summum sacerdotem est concecratus. Exo 32. […] Aaron in episcopum et filios eius
Explicit: Zizania. dicetur messoribus colligere zizaniam et alligare fasciculos ad comburendum […]
Final rubric: Explicit tabula auctoritatum et sententiarum biblie inductarum in compilacionibus doctorum et decretalium quotarum domini Johannis Caldr. doctories decretorum etc. | Explicit tabula domini Johannis caldrini excellentis doctorum doctoris.
4.
(fols. 168rb-169va)
Rubric: Registrum textus uel tractatus Interdicti
Incipit: In hoc tractatu tractatur primo descripcione interdicti ecclesiastici cum declaracione membrorum. Secundo de speciebus interdicti.
Explicit: Octagesimo 9o de eukaristia. Nonagesimo an sane dampnatis ad mortem tempore interdicti possit dari eukaristia

Index to the following item; cf. a different text in MS. Hamilton 23, fols. 188vb-191va.

(fols. 169va-191vb)
Giovanni Calderini, De interdicto ecclesiastico
Rubric: Incipit tractatus Johannis Caldrinij de Interdicto
Incipit: Quamvis dubia plura iuxta materiam interdicti
Explicit: concessa ipsi ecclesie a christo cui est honor et gloria in secula seculorum. Amen.
5. (fol. 191vb-192rb)
⟨De interdicto⟩
Incipit: In capitulo quesiuit de hiis que fiunt ama. per ca. recitantur infrascripta per modum summe sic distingwendo de interdicto ecclesiastico
Explicit: in Ecclesia kathedrali que non fuerat sibi subiecta ergo non tenuit

Described in the table of contents as 'distinctio de interdicto'.

6.
(fols. 192rb-193ra)
John XXII, Extrauagantes: Suscepti regiminis

Extrav. Jo. XXII 2.1, Corpus Iuris Canonici II.1205–6.

(fol. 193ra-b)
Boniface VIII, Decretal: Provide attendentes

Extrav. commun. V.10.2, Corpus Iuris Canonici II.1310.

(fols. 193rb-194ra)
Urban V, Decretal: Ne in vinea

Extrav. commun. 5.1.1, Corpus Iuris Canonici II.1287–8.

Final rubric: Hic est finis huius extrauagantis
7. (fols. 194ra-196va)
Giovanni Calderini (?), Summa abbreviata de ecclesiastico interdicto
Rubric: Incipit Summa Johannis Caldrini\Andree/
Incipit: Ecclesiasticum interdictum est suspensio ecclesiastice censure a diuinis officiis
Explicit: Quod dampnatis eukaristia debet dari vide c. Fures de furtis

Attributed to Calderini in other manuscripts, for which see H. Hilg, Lateinische mittelalterliche Handschriften in Folio der Universitätsbibliothek Augsburg: Cod. II. 1.2o 91–226 (Wiesbaden: Harrassowitz, 1999), 196 (on Cod. II. 1.2o 143); E. Rauner, Katalog der lateinischen Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek München, Clm 3501–3661, (2007), 474 (on Clm 3596).

8. (fols. 196va-199vb)
De horis canonicis
Rubric: Sequitur quomodo hore canonice sunt dicende \tractatus Johannis Andreae/
Incipit: Hore canonice secundum Gil. de Monte Lan(duno) de celebratione missarum c. i. in Clementinis super verbo
Explicit: diuina clemencia de actu de hiis
Final rubric: Expliciunt opiniones de horis canonicis dicend(is)

See Hilg, Handschriften ... Augsburg 185–6, and Rauner, Handschriften ... München, 474, as cited in the previous note. Anonymous in the other manuscripts.

9. (fols. 200ra-201va)
Formulary of legal process for a court in Thuringia
Rubric: Libellus actoris
Incipit: Coram vobis honorabilibus viris dominis iudicibus generalibus per Thur(ingiam) constitutis dicit et in iuris conquerendo proponit dominus Johannes Phlucr. vicarius etc actor
Explicit: (section 'apostoli refutatorii') pro apostolis refutatoriis concedendo

Breaks off unfinished (?). Described as 'processus iudicii exemplariter' in the list of contents.

10. (fols. 201va-206vb)
Johannes Andreae, Summa super quarto libro decretalium siue summa de sponsalibus
Incipit: (prologue) ⟨C⟩risti nomine inuocans ad honorem ipsius et reuerendissimi patris mei
Explicit: (prologue) septimo in quibus casibus dissoluantur
Incipit: (fol. 201vb) Sponsolia proprie sunt de futuro et dicuntur futura nupciarum promissio
Explicit: quid dicunt uide per te
Final rubric: Explicit summa iiijti libri decretalium domini Jo(hannis) An(dree)

As pr. [Basel, c. 1473–5] (GW 1751 )

11. (fols. 207ra-208vb, 211ra-215rb)
Johannes Andreae, Apparatus in Clementinas: gloss on Saepe contingit
Rubric: Incipit glosa super decretalem sepe contingit
Incipit: ⟨S⟩epe contingit Quoniam secundum quintilianum libro viij de oratorio institucione optimarum rerum inuencio
Explicit: per intercessionem virginis gloriose nos collocet cum electis amen
Final rubric: Explicit glosa Johannis Andree super nouas constituciones per dominum clementem papam v editas in consilio viennensi

As printed in the edition of 1582, cols. 332–342. Fol. 208vb, 'refer duo folia et inuenies residuum'; the break is at the section of gloss beginning 'Litis contestactionem' (ed. 1582, col. 335)

Interrupted by:

(fol. 209ra-va)
Constitutiones Clementinae: Saepe contingit

Clem. 5.11.2, Corpus Iuris Canonici II.1200

(fols. 209va-210vb)
John XXII, Extravagantes: Execrabilis

Extravag. Joh. XXII. tit. 3, Corpus Iuris Canonici II.1207–9. Rest of fol. 210vb blank.

12.
(fols. 215va-216rb)
⟨Ps.-Thomas Aquinas⟩, ⟨De uirtutibus et uitiis⟩ (extract)
Incipit: Prudencia. Quatuor sunt que prudencia nos edocet, preterita recolere, penitencia disponere, futura prouidere, et dubia suspendere. Fortitudo.
Explicit: Quatuor sunt que pacis conseruatori expediunt, alienum non inuadere et habere pacienciam, fidem colere et in cunctis iusticiam conseruare

Bloomfield 4455, here most of cc. 1–2. Cf. Bloomfield 4449 (attrib. Franciscus de Asculo / Petrobonus de Mantua).

(fol. 216va-b)
Priuilegia clericorum
Rubric: Isti sunt priuilegia clericorum et sunt xxv
Incipit: Primum quod percuciens clericum est excommunicatus xvij q. iiij Si quis
Explicit: Item si loca transferuntur uel vniantur retinent priuilegia […] xvj. q. j. Si vere

Additions, 15th century. Both items also in Clm 3596 and Augsburg II.1.2o 143: see Hilg, op. cit, 185 and Rauner, op. cit., 474, noting other copies.

Physical Description

Form: codex
Support: Paper, folded in folio. Watermarks: bull's head with six-petalled flower, cf. Piccard xii.231; bull's head with six-petalled flower, cf. WZIS DE1335-PO-65332, etc. (1397 etc.); stag's head with five-petalled flower, not resembling Piccard ii.385–7, close to WZIS DE5580-Clm3086_1 (1397)
Extent: iii (modern) + 216 + iii (modern) leaves
Dimensions (leaf): 300 × 200 mm.
Foliation: (unfoliated), i-ii, 1–216, 217–8, (unfoliated)

Collation

1(12)-3(12) (fols. 1–36), 4(12–1: 7 canc. after fol. 43) (fols. 37–47), 5(12)-7(12) (fols. 48–83), 8(14–1: 14 canc. after fol. 96) (fols. 84–96), 9(12)-18(12) (fols. 97–216). Catchwords; quires numbered in arabic on the upper centre of the opening recto.

Layout

2 cols., c. 39–46 lines. Frame-ruled, ruled space 215–20 × 145 mm. with c. 18 mm. between columns.

Hand(s)

Cursive by two scribes, (a) fols. 1–201va, (b) fols. 201va-215rb. Addition on fols. 215va-216vb by hand a or a third hand.

Decoration

Coloured red initials mostly of 2–3 lines sometimes with simple decoration. Rubrication and decoration unfinished, fols. 200-end.

Binding

Fifteenth-century binding of tawed skin over boards; damaged and repaired; contemporary contents label. Rebacked. Tabs.

Accompanying Material

Endleaves removed: one (acts of a German law court, 1376) is now MS. Lat. misc. b. 12 fol. 58, the other (theological treatise) currently untraced.

History

Origin: 14th century, late, or 15th century, early (watermarks) ; Germany, area of Erfurt (?)

Provenance and Acquisition

Fols. 200ra-201va suggest an origin in Thuringia.

Erfurt, Charterhouse: typical fifteenth-century table of contents, with ex libris; another fifteenth-century ex libris, fol. 119r; catalogue, A 30 (Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands ... II.255); 17th-century (?) ex libris, fol. 1r.

Friedrich Gottlieb Julius von Bülow: identifiable as no. 206 in the 1836 sale catalogue.

Sir William Hamilton, 1788–1856

Presented to the Bodleian Library by his sons and received in 1857.

Record Sources

Description by Matthew Holford (June-Nov. 2020). Previously described in the Summary Catalogue.

Digital Images

Digital Bodleian (full digital facsimile)

Bibliography

Last Substantive Revision

2020-11-27: Description finalized for Polonsky German project.