A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Hamilton 37

Summary Catalogue no.: 24467

Sermons and sermon-materials; Germany, 15th century

Contents

Language(s): Latin

(fol. 1r–v)

Table of contents, with folio numbers, added after parts A and B were brought together.

(fol. 1r)

Temporale, Advent to Lent

Rubric: Registrum de tempore per annum
Incipit: 12. Missus est angelus 1 foo.
(fol. 1r)

Temporale, Ash Wednesday to Easter

Rubric: Registrum super parte quadragesimales
Incipit: In die cinerum. Cum ieiunatis 116
(fol. 1v)

Sermons for the Sanctorale and on other subjects, arranged alphabetically in groups, A–V

Rubric: Registrum sermonum de sanctis dignioribus principalioribusque per circulum(?) anni
Incipit: A. | De avaritia. Revelabitur ira. 189

From De avaritia, De animalibus, and De annunciatione Marie, to In vigilia ascensionis and In vigilia nativitatis Christi.

Physical Description

Composite: two manuscripts, with separate quire signatures, but related in content (see fols. 32r-39v) and together from very early on, perhaps from the outset.
Form: codex
Support: paper
Extent: 270 + i
Dimensions (leaf): 305 × 210 mm.
Foliation: 1–259 in medieval ink in the middle of the upper margin, ignoring the first leaf and tipped-in slips
Foliation: Modern pencil: 1–20, 21a–b, 22–66, 67a–b, 68–134, 135a–b, 136–156, 157a–c, 158–171, 172a–b, 173–219, 220a–b, 221–248, 249a–b, 250a–c, 251–260. Unfoliated slips, sometimes loose, follow fols. 36, 60, 64, 132, 135, 145, 185, 258

Collation

1(14) (fols. 2–15), 2(12)-3(12) (fols. 16–39) | 4(12)-5(12) (fols. 40–63), 6(14)-7(14) (fols. 64–91), 8(12) (fols. 92–103), 9(12–1, one leaf cancelled from the second half of the quire) (fols. 104–114) | 10(16) (fols. 115–30), 11(18) (fols. 131–48), 12(16)-17(16) (fols. 149–244), 18(16–2, 15 and 16 canc. at the end of the quire). Quires numbered on the centre bottom of opening rectos (cropped off in places): part A, 1–9 in arabic; part B, 1–9 in arabic.

Binding

Medieval binding. Sewn onto four double bands and bound into uncoloured pigskin over wood boards, blind-tooled with a lattice pattern, a flower in each of the interstices. Vestiges of two clasps. The front cover with two paper labels, one with a title (almost illegible), the other with the Erfurt shelfmark ‘O.21’. Pink leather and other tabs at the fore-edge. A loose alum-tawed? bookmark follows fol. 242.

Accompanying Material

Narrow reinforcement strips are from a 14th-century manuscript of Dante's Monarchia, with the commentary attributed to Cola da Rienzo; more substantial fragments of the same manuscript are in MS. Hamilton 13, q.v.

History

Provenance and Acquisition

Erfurt (Carthusians), their O.21; catalogue, ed. P. Lehmann, Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz, II (München 1928) 494, ‘Mistici sermones de tempore et sunt iidem cum precedentibus, licet non habeantur hic integre, quia in principio est defectus et forte eciam alibi non ordinate hic ponuntur sicut in precedenti volumine. Sermones boni de sanctis, sed non ita misticati sicut illi de tempore. Quadragesimale. Passio Domini multum prolixa. Alii multi sermones de variis materiis, de certis temporibus, de certis sanctis et festivitatibus, de s. Elizabet, Katharina, Johanne evangelista etc., de novo sacerdote, de sinodo, de elimosina, de penitencia, oracione, anathemate, de capite ieiunii, dedicacione etc. De concepcione b. Marie sermo Heinrici de Oyta, item alius de eadem, de nativitate b. virginis, purificacione, annunciacione etc.’

Friedrich Gottlieb Julius von Bülow, 1760-?1831 (?), perhaps identifiable as 101 in the catalogue of part 3 of his sale, 10 Oct. 1836 (‘Sermones mystici de tempore, una cum aliis sermonibus’)

Sir William Hamilton, 1788–1856

Presented to the Bodleian Library by his sons and received in 1857. Former Bodleian shelfmarks: ‘Addit. Bodl. MSS. III.D.4.’ (front pastedown)

MS. Hamilton 37 – Part A (fols. 2–114)

Contents

Language(s): Latin

1. (fols. 2r–111v)
Sermones de tempore et de sanctis
(fols. 2r–31v)
Rubric: \Sermones mistici de tempore. Qui etiam habentur plenius in alio volumine. Et hic omissi sunt .xi. sermones primi/
Incipit: Missus est angelus etc. Spiritualiter et mistice exponendo illud ewangelium

Numbered 1–46, 50–1; for nos. 47–9 see fol. 40r (cross-referenced on fol. 30r). Including several sermons from the collection of Jordanus de Quedlingburg (Schneyer, III, pp. 804–10).

(fols. 32r-39v)
Rubric: \Hic incipitur de sanctis per circulum anni per octo folia et postea in 206 folio continuatur/
Rubric: Sermo sanctorum Philippi et Iacobi vel in communi plurimorum martyrum
Incipit: Fortes facti sunt in bello (Hebr. 11) Dicunt naturales quod aquila habens prelium

Including Guilelmus Bernardi de Narbonne OP 349, 351, 352, 353, 322, 323 (Schneyer II.444–447); a cross-reference at the end to the continuation of the text on fol. 204v below.

(fols. 40r–111v)
Rubric: \Nota quod hic continuatur mistici sermones in primo libro incepti. et per octo folia immediate precedentia intercepti/
Rubric: Dominica in quadragesima. Invocabit me
Incipit: Ductus est Ihesus in desertum […] (Matt. 4:1). Quia sacra ieiunii quadragesimalis observatio est
Incipit: (fol. 111r, final sermon) Tunc qui in iudea sunt fugiant […] (Matt. 24:16) In verbis istis saluator docet quibus remediis et cautelis

Numbered 47–49, 52–133; a cross-reference on fol. 43v to fol. 30r, nos. 50–1. The first is Jordanus de Quedlingburg (Schneyer, III, pp. 811 no. 49), but then the series diverges.

(fols. 111v–114v)

Alphabetical index

Rubric: Sequitur modo registrum desuper
Incipit: ⟨A⟩bsconditum verbum

With a gap from Oratio to Verbum due to the loss of a leaf after 113. With added entries in the margin; both the main and added entries struck through.

Physical Description

Form: codex
Support: Paper. Watermark, fleur-de-lis with six-petalled flower, cf. Piccard Lilie I.397 (1397) and WZIS DE3315-GMXXXIII.E.23._3 (15th century, first quarter)

Layout

Written in two columns of about 54–61 lines. Frame-ruled in ink (sometimes verticals only), ruled space 255–70 × 165–70 mm.

Hand(s)

Informal bastarda

Decoration

Initials in plain red.

History

Origin: 15th century, probably first quarter (watermark) ; Germany

MS. Hamilton 37 – Part B (fols. 115–258)

Contents

Language(s): Latin

2. (fols. 115r–183r)
Sermons for Lent, etc.

Schneyer, Wegweiser, p. 112 (citing Braunschweig, StB 85 fol. i r)

Rubric: \Sequitur hic quadragesimale per omnes dies excepta dominica letare/
Rubric: Vide etiam infra. 184 folio
Incipit: Cum ieiuniatis […] (Matt. 6:16) Hic primo queritur quare non servetur ieiunium eo tempore
(fols. 164rb-181va)

The final 'sermon' is distinguished:

Rubric: \Hic habetur passio longa valde per xviij folia/
Rubric: \incipit passio/
Incipit: Scitis quia post biduum pascha fiet Mt. 26. Mar. 14. Erat pasca et azima post biduum Luc. 22. Appropinquabat autem dies festus azimorum qui dicitur pascha. Primo sciendum quod in die palmarum ^iesus^ christus venit in iherusalem et eadem die eiecit ementes et vendentes de templo, Mt 21.
Explicit: cum qua hodie ploremus domini passionem devote recolentes, ut qui pro nobis omnia talia sustinuit, nobis cum eius pia matre post hanc tristiciam eterna gaudia concedat, quod nobis prestare dignetur […]
(fols. 181va-183rb)
Theological notes
3. (fols. 183r–249ar)
Sermons and sermon-materials

Wrongly identified as Robert Holcot’s Conuertimini by Schneyer, Wegweiser, p. 81 (citing only the present manuscript) and by Sharpe, Latin Writers, pp. 554–55 (citing the present MS. and 13 others); cf. Bloomfield 969, Welter, L'exemplum, 366–7 n. 63, and Kaeppeli 3503; and for Holcot's work itself see Herbert, Catalogue of Romances in the ... British Museum, III, 1910, pp. 116ff. In fact only the first item here seems to be the first chapter of the Conuertimini; the text as a whole is a collection of sermons and sermon materials, prinicipally for saints and major feasts of the temporale, in somewhat haphazard arrangement. Aptly described in the Erfurt library catalogue as 'Alii multi sermones de variis materiis, de certis temporibus, de certis sanctis et festivitatibus'

Rubric: In capite Jeiunii seu in die cynerorum sermo
Incipit: Conuertimini ad me […] (Joel 2:12) Nota quod quatuor sunt que requiruntur ad hoc quod peccator conver­tatur. Primum est gratie infusio
Robert Holcot, Convertimini (c. 1)
(fols. 184rb-189ra)
Robert Holcot, Moralitates

Nos. 19, 31, 38, 2, 22 in the Basel edition of 1586 followed (fol. 185va) by unidentified texts or sermons 'de confessione', 'de satisfactione', 'item de penitentia et confessione', 'de avaritia', 'de elemosina'

(fols. 189ra-204va)

Sermons: 'De corpore christi sermo', 'de nativitate marie', 'de sancto michahele', 'de sancto paulo', 'item de sancto paulo in sua conversione', 'de sancto thoma apostolo', 'de sancto iohanne ewangelista', 'de animabus' (two sermons), (fol. 200va) 'de conceptione marie', (fol. 201vb) 'sermo magistri Henrici de Euta' [i.e. Heinrich Totting von Oyta, who started his career at the studium generale in Erfurt], 'de circumcisione', 'in die epyphanie'. Note on fol. 197v, 'nota exemplum qualiter incepit ordo carthusiensium'

Rubric: De corpore christi sermo
Incipit: Homo quidam fecit cenam magnam […] (Luke 14) Bernardus super cantica sermone xjo quam bona que largiri mortalibus non cessat
(fols. 204va-249(a)ra)

At fol. 204va is the ending of a sermon continued from fol. 39v (marginal note: 'hic continuantur sermones de sanctis qui superius folio 39 intercepti per sermones de tempore et quadragesimales'); then 'de eodem scilicet ascensione', (fol. 205rb) 'de sancto barnaba uel alio', 'in die pentecostes' (three sermons), 'in die trinitatis ...' (two sermons), 'de corpore christi sermo' (two sermons), 'de nativitate sancti Johannis Baptiste', 'de sancto Petro apostolo', 'de sanctis Petro et Paulo apostolis', 'de sancto Margareta', 'de maria magdalena', 'de sancto Jacobo maiore', 'de beato Petro ad vincula', 'de sancto Dominico confessore', 'de sancto Laurencio', 'de assumpcione Marie' (two sermons), 'de sancto Bartholomeo', 'de sancto Augustino', 'de nativitate Marie' (two sermons), 'de exaltatione sancte crucis', 'de sancto Matheo ...', 'de sancto Michahele ...', 'de sancto Francisco confessore', 'de sancto Luca ...', 'de omnibus sanctis sermo', 'in commemoracione animarum', 'de sancto Martino ...', 'de sancto Katherina', (fol. 235vb) 'de nouo sacerdote sermo' (two sermons), 'de consecratione ecclesie et etiam dedicatione', 'in vigilia nativitatis Christi vel in die', 'in die nativitatis ...', 'in die circumcisionis', 'in die epyphanie', 'in die purificationis Marie', 'in die annunciationis ... ', 'in die Pasche' (two sermons), 'De beato Petro martyre uel alio si placet', (fol. 245ra) 'pro synodo sermo', 'pro synodo octobris', 'de commemoratione omnium fidelium animarum', 'de sancto Martino ...', 'de sancta Elizabeth vidua', 'de sancta Katherina virgine'

Rubric: De eodem scilicet ascensione
Incipit: Assumptus est in celum […] (Mark 16:19) Pro ingressu sermonis accipio illud Ps. 46, Ascendit deus in iubilo
Rubric: (fol. 248va) De sancta Katherina virgine
Incipit: Prudentes uero acceperunt oleum (Matt. 25) Simile est regnum celorum x virginibus. Secundum Gregorium regnum celorum presens ecclesia designat
(fols. 249(a)rb–258v)

Sermons for select occasions: the Nativity of the Virgin, Corpus Christi, a new priest, a synod, and the dedication of a church.

Rubric: De natiuitate Marie virginis sermo
Incipit: Qui me invenerit inveniet vitam […] (Prov. 8:35) Anselmus de conceptione virginis capitulo 7o dicit quod bonum omne ad quod homo conditus fuerat, perdidit in Adam

Physical Description

Form: codex
Support: Paper. Watermark fleur-de-lis with 8-pointed star: Piccard, Lilie I.343–51 (1392–1412).

Layout

Written in two columns of about 59–64 lines. Frame-ruled in ink (sometimes verticals only), ruled space 255–75 × 165–75 mm.

Hand(s)

Informal bastarda

Decoration

Initials in plain red, many spaces left blank.

History

Origin: 15th century, probably first quarter (watermark) ; Germany

Additional Information

Record Sources

Summary description (Feb. 2021) by Peter Kidd, edited and with dimensions, collation and watermark information supplied by Matthew Holford. Previously described in the Summary Catalogue.

Digital Images

Digital Bodleian (full digital facsimile)

Bibliography

Last Substantive Revision

2021-03-05: Description finalized: additional physical description, revised structure.