Including several genres of sermons. Arts. 1.1 and 1.3 seem to contain mostly sermons delivered at the 'missa universitatis' and university sermons 'ad clerum', on which see Georg Buchwald, 'Die Leipziger Universitätspredigt in den ersten Jahrzehnten des Bestehens der Universität', Zeitschrift für Kirchengeschichte 36 (1916) 62–98. Art. 1.2 mostly contains various inception sermons, in particular the sermons given on the inception of masters of theology also known as 'principia bibliae' or 'recommendationes sacrae scripturae', on which see Joshua C. Benson, 'Identifying the Literary Genre of the De reductione artium ad theologiam: Bonaventure's Inaugural Lecture at Paris' Franciscan Studies, 67, 2009, 149–178, and literature there cited.
For comparable material see in particular Leipzig, UB, MSS. 865 and 866. For the named authors (Hermann Torgau, Johann Groskopf, Johann Czach, Andreas Brode, Stephan Prettin) see the entries in Repertorium Academicum Germanicum; and for fr. Johann Halberstadt, Kaeppelli II.448.
1.1. (fols. 1r-95v)
1.1.1. (fols. 1r-6r)
Incipit: Filii hominum usquequo graui cordi ut quid diligitis vanitatem et quaeritis mendacium Ps. iiij Reuerendissimi magistri patres ac domini prestantissimi noscis dum musici dulces gestiunt facere symphonias
Explicit: per essenciam feliciter valeamus pervenire. Quod nobis […] Amen
Final rubric: Prescriptus sermo predicatus est f(eria) 5ta iiijor temporum quadragesime in missa vniuersitatis lipcisz per magistrum Hermannum torgaw Also in Leipzig UB MS 865, fols. 39r-41v ('factus coram universitate'), 121v-124v ('factus in missa universitatis').
1.1.2. (fols. 6v-10r)
Incipit: Repleti sunt omnes spiritu sancto Act. iiº caº scripta sunt verba hec origenaliter et in die penthecostes fuerunt recitata leccionaliter et prothemate presentis collacionis assumpta sunt doctrinaliter
Explicit: deducet me in terram rectam scilicet vitam eternam Psalmo Cxlijº quod omnibus nobis concedat iesus christus marie filius in secula seculorum benedictus Amen
1.1.3. (fols. 10v-17v)
Incipit: Spiritus sanctus quem mittet pater in nomine mea docebit vos omnia Joh. xiiijº et in hodierne festivitatis ewangelio. Reverendissimi magistri patres ac domini plurimum venerandi. Teste sacra scriptura ac humana experiencia, tria sunt inter cetera diuini eloquii predicatori plurimum necessarii
Explicit: fruicionis glorie eterne, quam fruicionem nobis prestare dignetur pater et filius et spiritus sanctus vnus deus in secula seculorum benedictus. Amen.
1.1.4. (fols. 18r-24r)
Incipit: Dominum deum tuum adorabis. Scribitur Mathei iiijº et Luce iiijº capitulis et in precedentis dominice ewangelio officiatur et Deuto. vjº origenaliter. Reverendi patres et doctores magistri ceteri que domini ac christi fideles, Quia teste scriptura pulchri debent esse pedes, id est affectiones
Explicit: ad quam regionem delectabilem lacte et melle manantem perducat nos idem dominus iesus christus cum patre […]
Also in Leipzig UB, MS. 865, fols. 19v-21r, with the same rubric.
Fol. 24v blank.
1.1.5. (fols. 25r-33r)
Incipit: Regina saba ingressa est in ierusalem cum comitatu multo et diuiciis multis iij R. xº Venerabiles patres ac domini magistrique reuerendi. Dum mentis acies erigitur ad considerandum ea que fecit deus in virgine benedicta
Explicit: suis precibus nobis obtinebit eterne festiuitatis gaudiis interesse. Quod nobis concedat iesus christus cum patre […]
Later notes and corrections to the text, fols. 27r-v, 29r, etc.,
1.1.6. (fol. 33r)
Prayers for the university and its patrons
Incipit: Recommendo vobis statum sancte matris ecclesie […] Recommendo vobis illustres principes et dominos Frid. et Will. March. nec non Landgr. Thuringie huius alme uniuersitatis doctores\donatores/
1.1.7. (fol. 33v)
Rubric: Aliud thema de assumpcione
Incipit: Cum gloria suscepisti me Psº. lxxxijº Reverendi magistri patres et domini. Si solius altissimi opera mirabilia sunt ut dicitur Ecci. xjº, maxime igitur opera dei mirabilia dici debent
Explicit: beneficia virginis commemorans sic est adorsus. Cum gloria suscepisti me.
1.1.8. (fols. 34r-44v)
Incipit: Ascendit de deserto […] […] Reuerendi patres magistri domini honorandi, Beatus Augustinus in sermone viijº de natiuitate Iohannis baptiste tractans verbum illud Luce iijº
Explicit: in presenti per gratiam et in futuro per gloriam. Quam nobis meritis sue benedicte matris concedat iesus christus cum patre […]
1.1.9. (fols. 45r-50v)
Incipit: Inpleti sunt dies purgacionis marie Reuerendi magistri patres ac domini plurimum honorandi, Beatus Hieronymus volens dignitatem marie nobis insinuare loquitur hoc modo, Que natura, inquit, non habuit, usus nesciuit
Explicit: ut prophete fideles inveniantur et qui sequuntur ut glorificentur. Quod nobis concedat meritis euisdem dei genitricis marie qui cum patre […]
Fol. 48v partly blank at the end of a quire; text continues in the following quire, fol. 49r, without a break.
1.1.10. (fols. 50v-'55–56'v)
Rubric: Sermo fratris Johannis de Halberstad ordinis predicatorum vicarii in spiritualibus sacre theologie baccalarii. Sequitur sermo de annunciacione eiusdem. Incipit: Fiat mihi secundum verbum tuum Luc. primo. Reuerendissimi magistri, patres ac domini prestantissimi, Predicaturus de verbo dei nimio concucior pauore. Ineffabilis enim ipsius est generatio
Explicit: cui marietur ad fecunditatem, quo fruatur ad iocunditatem. Quod nobis concedat iesus christus euisdem beate marie virginis vnigenitus filius qui cum patre […]
Also in Leipzig UB MS. 865 fols. 14r–16r, without ascription.
1.1.11. (fols. '55–56'v-60r)
Rubric: \⟨M⟩agistri Andreo/
Incipit: Qualis est hic scribitur Mt viijº et in ewangelio dominice iam presentis. Quia volente deo propter exaltacionem et promocionem illustrissimi principis et domini domini Fredericis dei gracia dux Saxonie etc.(?) sacrique imperii Romani iam electoris gratificati
Explicit: non verecundiam habebunt sed honorem. Quod prestare dignetur iesus christus virginis marie filius in secula seculorum benedictus. Amen.
Preached 24 Jan. 1423; Josef Tříška, 'Příspěvky k středověké literární universitě. III', Historia Universitatis Carolinae Pragensis 10/1 (1969), 41–2. Cf. Leipzig UB MS 865 fols. 124v–130v (different explicit), 'Sermo magistri Andree de Broda doctoris in theologia factus in missa universitatis'.
1.1.12. (fols. 60r-68v)
Rubric: Sermo magistri Andree Brode sacre theologie professoris factus coram universitatem post confirmacionem domini Fred. ducis saxonie sacri romani electoris imperii Incipit: Ascendit super celum celi adorientem Psalmo lxvij. Reuerendi patres magistri ac domini. Noscis quod operacio aliqua non dicitur completa neque perfecta donec habuerit finem suum
Explicit: super nos iudicem videre valeamus. Quod nobis prestare dignetur iesus christus in secula seculorum benedictus amen.
Fol. 63v blank; text continues from 63r to 64r without a break.
1.1.13. (fols. 68v-74v)
Incipit: Considerate lilia […] Mt iijº et Luce xij et promulgatum est in proxime dominice ewangelio. Presantissimi domini mei, Gratiose vestre sinceritatis desiderium a me pauperculo predicatore(?) deposcit bene et succintum verbolum
Explicit: conducat patris potencia, perducat filii sapentia, inducat spiritus sancti clemencia. Amen.
Final rubric: Sermo lectoris principalis fratrum minorum
1.1.14. (fols. 75r-81v)
Rubric: \M. Groskop/
Incipit: Hortamur vos ne in uacuum […] Sic scribitur ijº ad Chor. vjº et lectum est in precedentis dominice missali officio. Reverendi patres et doctores, magistri ceterique in domino fratres dilectissimi, Quia teste Richardo super psalmo Cxxxvjº sine gratia dei omnino non sufficimius
Explicit: exaltacio nature et pregustacio celestis gloria, ad quam gloriam perducat nos benedicta trinitas pater et filius et spiritus sanctus. Amen.
Also in Leipzig UB MS 865 fols. 118v-121v ('Sermo magistri Johannis Groskop factus in missa uniuersitatis'),
1.1.15. (fols. 82r-92v)
Incipit: Quia secundum astronomos et auctorem spere material[sic] signanter in capitulo primo tractatus sui de spera sententialiter, Inferiores spere motu raptus ad instar sperarum superiorem motu mouentur
Explicit: hodie in maria virgine gratiosissime incarnatus, qui cum patre et spiritu sancto eternaliter est benedictus
1.1.16. (fols. 92v-93v)
Rubric: Materia de nouo anno
Rubric: \⟨…⟩eg' de supersticiosis que hodie fiunt. Scitote fratres quod talia faciunt nomine(?) christi uel … /
Incipit: Primo datur nouus annus virginibus. Et datur eis sertum de liliis quia lilium designat castitatem
Explicit: de statu culpe in statu gracie, ad quem nos perducat qui sine fine […]
1.1.17. (fol. 93v-94v)
Rubric: Item alia materia de eodem
Incipit: Primo dab(unt) virginibus pro nouo anno auem scilicet pauonem qui timidus est et semper timet perdere pennas
Explicit: non senem quem abhorrerent sed puerum delectabilem et cito iniurias dimittentem etc.
1.1.18. (fol. 94va-95rb)
Rubric: De virginitate [running head]
Incipit: Virginitas enim primo commendatur propter eius preciositatem
Explicit: vicinus laudans summum premium quoque captat
Added, in two columns.
1.1.19. (fol. 95rb-va)
⟨On Ecclesiasticus 24.12⟩ Incipit: Gloriosam dei genitricem mariam que in summo dignitatis et glorie tytulum accepit et meruit […] nunc precibus et laudibus invocemus
Explicit: Primum ta(ngit)ur cum dicitur Qui creauit me, secundum cum concluditur requieuit me in tabernaculo meo
Added in another hand. Rest of fol. 95v blank.
Items in this section numbered 18 to 31 (the numbers often cropped, and not all items are numbered). The first 17 items had been lost by the time the table of contents was created.
1.2. (fols. 96r-141v)
1.2.1. (fols. 96r-105(a)v, 106r)
⟨Recommendatio sacrae scripturae⟩ Incipit: In nomine domini amen. Reverendissimi patres magistri ac domini prestantissimi, Laudare cupiens aliqualiter ut potero sacram scripturam in generali, scripturam in quam lucis et splendoris, scripturam gaudi⟨i⟩ et amoris, scripturam suauitatis et dulcoris […] Presentem actum in tres distinguo partes […] Quantum igitur ad primam quia secundum doctorem gentium beatum paulum
Incipit: (fol. 97v) Venerabiles patres magistri ac domini prestantissimi, venerabilis boecius de consolacione philosophye libro 3º prose secunda volens ostendere unum solum beatitudinis finem esse
Incipit: (fol. 98r) Dixi primo et principaliter quod ipsa sacra scriptura est fructuositate fecundissima eo quod mores nostros mistice corrigit
Explicit: propter tercium habet honorem et decorem in loquela doce⟨n⟩s de quo scribitur Mt 21 docebat eos de regno dei ad quod regnum nos perducat iesus christus qui cum patre et spiritu sancto in eternum viuit et regnat amen
Incipit: Expeditis duobus primis uenio nunc ad tercium videlicet ad graciarium accionum relacionem, ne vicium ingratitudinis quod est pessimum incurrere videar
Explicit: postea descendam ad inferiores
Breaks off unfinished (?). Cf. fols. 115v-118r, fols. 134r-139v. Fols. 106v-107v blank.
1.2.2. (fol. 105b recto)
Formula of thanks at inception
Incipit: Et primo regracior venerabili domino viro ac domino […] rectori dignissimo […] De hinc regracior venerabilibus dominis doctoribus sacre theologie professoribus qui me ad legendum cursum in sacra theologia concorditer assumpserunt
On an inserted leaf; verso blank.
1.2.3. (fols. 108r-111v)
Rubric: Principium in 3m et 4m sententiarum
Incipit: Reuerendi mei patres magistri et domini in christo predilecti, in presenti actu secundum laudabilem consuetudinem incumbit mihi facere duo, primo ipsam sacram theologiam laudibus extollere
Explicit: gratias ago deo meo pro omnibus uobis corde lingua et opere etc.
1.2.4. (fols. 111v-113v)
Rubric: Recommendacio sacre scripture
Incipit: Princeps unus accessit Ita scribitur Mth. ixº originaliter in evangelio presentis ebdomade leccionaliter. Reuerendi patres magistri et domini in christo uiri karissimi, Ut theologorum ac philosophorum concors tradit sententia
Explicit: Matheus suum ewangelium iniciauit dicens liber generaciones iesu christi
1.2.5. (fols. 113v-115v)
Rubric: Recommendacio sacre scripture
Incipit: Verax es Ita scribitur Mt. xxijº capitulo primitive et originaliter in presentis vero ebdomade ewangelio ponitur recitatiue et leccionaliter. Ac pro sacratissime nostre(?) theoloye gloria et honore proponitur commendatiue
Incipit: (fol. 114r) Recolendo sacre scripture doctrinam, quante sit veritatis
Explicit: finem saluberrimam nos perducere dignetur […]
Also in Soest, SB, Cod. 30, 305–309.
1.2.6. (fols. 115v-118r)
Rubric: Recommendacio sacre scripture
Incipit: Viam dei in veritate […] Venerabilis boecius de consolacione philosophye libro 3º prosa 2a volens ostendere unum solum beatitudinis finem esse omnium
Incipit: (fol. 116r) Dixi primo quod sacra scriptura facilis est acquisicione
Explicit: medicamentum nobilem hominis egrotantis in via dei, fulcimentum stabilem anime aberrantis a veritate, documentum vtile intellectus ignorantis doces
Cf. fols. 95r-105(a)v, 134v-135r.
1.2.7. (fol. 118r-v)
Rubric: Recommendacio sacre scripture siue principium in genesim
Incipit: Rex et sapiens erit Ier. 33 primitiue et transsumptiue in presentis ebdomade officio introducitur […] In quibus quidem verbis non ingraciose et subtiliter(?) illatis
Explicit: in presenti libro clarius scriptum fore reperietur
Rest of fol. 118v blank.
1.2.8. (fols. 119r-122v)
Incipit: Ecce sanus factus es Ita scribitur Johannis ijº capitulo originaliter et in hodierno ewangelio leccionaliter. Venerandi patres magistri et domini mei, Humanum genus generosum per actum ade viciosum
Explicit: et pasceris in diuiciis eius Psalmo 36. Ad quas diuitias nos ducere dignetur iesus christus gloriossissime virginis filius in secula seculorum benedictus amen
1.2.9. (fols. 122v-126v)
Rubric: Sermo latius
Incipit: Instruite in spiritu lenitatis Ita scribitur ad Galla. vº originaliter et in dominicalis officii ewangelio epistola[sic] recitatum est leccionaliter. Ac pro huius venerabilis congregacionis gloria et honore proponitur in medium simpliciter. Reuerendi mei patres magistri et domini, Lux celorum numine gratum verbum dei incarnatum uere in exordio produxit bonum delicatum glorie sue adoratum [sic for ad ortum] rutilans in gemino
Explicit: In fide et lenitate ipsius sanctum fecit Eccia. 45. Ad cuius beatitudine gaudia nos perducere dignetur iesus christus marie filius in secula seculorum benedictus
1.2.10. (fols. 126v-129r)
Rubric: Sermo latius
Incipit: Cristum sanctificate in cordibus vestris Ita scribitur originaliter prima Petri 3a et recitatur leccionaliter in presentis septimane epistolari officio. Reuerendi mei ad exoptand(um) christi gratiam in nostri sermonis inicio
Explicit: ut in futuro mereantur cum ipso regnare hoc omnipotens deus omnibus(?) nobis dignetur prestare
1.2.11. (fols. 129v-130v)
Rubric: Sermo latius super eandem materiam
Incipit: Pulchritudo agri mecum est Ita scribitur originaliter Psalmo 49 et assumitur a magistro libro primo distinctioni 31 [recte 35] capitulo ultimo. Reverendi mei, ad exoptandum in principio nostri sermonis gratie pulchritudinem luculentus ille ysederus ut prius in proximo sermone
Explicit: Hoc dignetur ex gracia concedere deus cui proprium est misereri et parcere. Amen.
1.2.12. (fols.130v-133v)
Rubric: Sermo de sancto thoma doctore de aquino
Incipit: Hic magnus vocabitur Ita scribitur originaliter Mt. vº et lectionaliter presentis festiue sollempnitatis euangelio. Reverendi patres magistri et domini, venerabilis beda pertractans illud Proverb. xxix
Explicit: omnibus vtilis ardua scandit. Ad que nos perducere digne iesus.
Rest of fol. 133v blank.
1.2.13. (fol. 134r-139v)
⟨Recommendatio sacrae scripturae⟩ Incipit: Laudare cupiens aliqualiter ut potero sacram scripturam in generali, scripturam inquam lucis et splendoris, scripturam gaudii et amoris […] Presentem actum in tres distingwo partes. In primam mihi necessariam pro diuini auxilii invocacionem […] Quantum igitur ad primum, quia secundum doctorem gentium beatum paulum apostolum 2e Chor 2o, fiduciam habemus talem per christum ad deum patrem non quia sufficientes simus
Incipit: (fol. 135r)Viam dei in veritate […] Reuerendi magistri patres ac domini etc. Cum beatissimus dyonisius apostoli pauli discipulus
Explicit: qui eludicant me vitam eternam habebunt. Ecci. xo. Ad quam nos perducat iesus christus huius scientie magister et doctor precipuus, qui cum patre et spiritu sancto […]
Cf. fols. 96r-105(a)v, 115v-118r.
1.3. (fols. 142r-164v)
1.3.1. (fols. 142r-147v)
Incipit: Lux venit in mundum Scribitur originaliter Joh. iijo et legetur in crastine diei ewangelio. Reverendi […] Cum summa dei bonitas mundum ex nichilo creasset, celum que angelis
Explicit: nos uocavit in admirabilem lumen suum 1 Pe ij dominus noster iesus christus marie filius […]
1.3.2. (fols. 147v-151r)
Incipit: Repleti sunt omnes […] Scribitur actus ij et iiijº capitulis et legitur per ecclesiam in epistola sollempnitatis hodierne. Reuerendissimi patres […] Beatus Bernhardus in sermone de presenti festiuitate paterna monicione nos exhortatur
Explicit: in patria nobis concedat idem spiritus sanctus, qui cum patre et filio […]
Also in Leipzig UB MS. 865 fols. 264v-267v, ascribed to magister Stephen de Prettin, 'factus in festo Penthcostes'.
1.3.3. (fols. 151r-156r)
Incipit: Beati pauperes spiritu Scribitur Mt vº. Reverendissimi patres magistri doctores ceterique domini prestantissimi, gloriosus predicator et doctor beatus Augustinus 4º de doctrina christiana modum utilissime predicandi
Explicit: cuius quidem summe beatitudinis per merita sancti mauricii et sociorum eius nos participes efficiat dominus noster iesus christus marie filius in secula seculorum benedictus amen
Called 'Recommendacio paupertatis' in the later table of contents. Apparently also in Leipzig UB MS. 865 fols. 295v-299r, ascribed to magister Stephen de Prettin, 'in missa uniuersitatis factus'.
1.3.4. (fols. 156r-160r)
Incipit: Veniat dilectus dominus Scribitur 1 ad Chro. iiijº et in currentis dominice epistolari officio. Reuerendissimi patres magistri ac domini prestantissimi, Teste sensu ac humana experiencia pulchritudo rei corporalis inter cetera principaliter in 4or
Explicit: terram fluentem lacte et melle, ad quam terram nos perducere dignetur […]
'In adventu domini' according to the later table of contents. Also in Leipzig UB MS. 865 fols. 224v-227r, ascribed to magister Stephen de Prettin, 'factus in missa universitatis'.
1.3.5. (fols. 160r-163v)
Incipit: Gratia vobis et pax […] Reuerendissimi patres […] Teste ysidori libro 3º de summo bono capitulo de exemplo(?) et doctrina prelatorum, predicator verbi dei
Explicit: Hoc gaudium omnia predicta antecedit. Gaudium ergo erit intus et extra, sursum atque deorsum, incircuitu et ubique. Ad que gaudia nos perducat iesus christus marie filius in secula seculorum benedictus
'In kathedra sancti Petri' (cf. later table of contents).
Fols. 164r-v blank; no fol. 165.