A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Holkham Gr. 113

Summary Catalogue no.: Not in SC (late accession)

Diktyon no.: 48181

Augustine, De gratia et libero arbitrio, translation into Greek by Joannes Kasomates

Contents

Language(s): Greek

Augustine, De gratia et libero arbitrio (tr. Johannes Kasomates)
(fol. i r)

Title page of the volume; gaps in the text can be reconstructed, based on the identical title of MS. Vat. gr. 1701, fol. 27r, as recorded in M. Rackl, ‘Die griechischen Augustinusuebersetzungen’, Studi e testi 37, Rome, 1934, p 31, fn. 2, : αὐγουστί<νου> ἐπισκόπου ὑπόνος| περὶ τὸ <αὐτε>ξούσιον τοῦ ἀν(θρώπ)ου καὶ χάριτος| τοῦ θ<εοῦ μεταγλ>ωτισθήσα ἐκ τῆς τῶν| λατίνων ⟨δ⟩ιαλέκτου εἰς τὴν τ(ῶν) γρεκ(ῶν)| ⟨δι⟩άλεκτον ὑπὸ τοῦ κυρίου ἰωάννου| ⟨κασωμάτη⟩ ἰατροῦ φυσικοῦ ὅστις| ἐπο⟨φωσίστει⟩ ὑπὸ τῆς ἀρχῆς τῆς| ἐκλα⟨μπροτάτ⟩ης αὐθεντείας τῶν| ⟨βενετειῶν ἀπ⟩οθανεῖν ἐν τῆ φυλακ⟨ῇ⟩| ⟨διὰ τὸ λογισθῆν⟩αι αὐτὸν ἐν τῆ αἱρέσει| τ⟨ῶν κακίστων⟩ λουτεριάνων. ὃ καὶ| ἐγέ⟨νε⟩το· κ(αὶ) ἐκοιμήθη ἐν τῆ φυλακῆ| τῆς βε⟨νετ⟩είας ἐν ἔτει ᾳφοα·

Rubric: θείου, αὐρελίου, αὐγουστίνου, ἱππονίου, ἐπισκόπου· βιβλίον, περὶ χάριτος καὶ αὐτεξουσίου, πρὸς οὐαλεντίνον καὶ τοὺς μετ᾽ αὐτοῦ μοναχοὺς
1. (fols 1r-3r)

⟨Chapter 1:⟩ inc. Διὰ τοὺς οὕτω κηρύττοντας καὶ διατηροῦντας τὸ τοῦ ἀν(θρώπ)ου αὐτεξούσιον … des. μὴ ἐγκαταλήπωμεν ἃ δὴ ἀπεκάλυψεν.

2. (fols 3r-9r)

Chapter 2: inc. ἀπεκάλυψε δὲ ὑμῖν διὰ τῶν ἁγίων αὐτοῦ γραφῶν … des. ἣν ἔχειν εἰώθασιν οἱ ἄν(θρωπ)οι περὶ τῆς ἀγνοίας.

3. (Fols 9r-11v)

Chapter 3: inc. ἀλλ᾽οὔτε χωρὶς τιμωρίας ἔσονται … des. ἰδίου θελήματος ἐστὶ.

4. (fols 11v-18r)

Chapter 4: inc. Φοβοῦμαι δὲ μὴ πᾶσαι αἱ θεῖαι αὕται μαρτυρίαι … des. τὸ πρόσταγμα γίγνηται.

5. (fols 18v-23v)

Chapter 5: inc. Ὅταν ὁ κ(ύριο)ς λέγη ἐπιστρέψατε πρός με … des. κατ᾽ έλπίδα ζωῆς αἰωνίου».

6. (fols 23v-28r)

Chapter 6: inc. Ταύταις καὶ ἑτέραις θείαις μαρτυρίαις … des. αἰχμαλωσίαν ἔδωκεν ἀν(θρώπ)οις δῶρα·

7. (fols 28r-32r)

Chapter 7: inc. Εἰ τοίνυν δῶρα ἐστὶ θ(εο)ῦ τὰ ὀφειλήματά σου … des. καὶ τὴν ζωὴν τὴν αἰῶνιον χάριν ἐκάλεσ(εν):

8. (fols 32v-35r )

Chapter 8: inc. Γεννᾶται δὲ ἐκεῖθεν οὐ σμικρὰ ἀπορία … des. ἀποδώσει ὁ θεὸς ἐκάστω κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ:

9. (fols 35v-37v)

Chapter 9: inc. Ἴσως δὲ ζητήσεται (post cor. sup lin ε) πότερον ἐν ταῖς ἁγίαις γραφαῖς … des. ἐν τοῖς ἁγίοις βίβλοις παλαοῖς τε καὶ νέοις·

10. (fols 37v-39v)

Chapter 10: inc. Ἀλλ᾽ ἄγε ἀναγνώσωμεν καὶ σὺ βοηθοῦντος τοῦ θ(εο)ῦ … des. ἐξ ἔργων νόμου πᾶσα σὰρξ:»

11. (fols 39v-41v)

Chapter 11: inc. Τὶ οὖν ἐστιν ὃ λέγουσιν οἱ ματαιότατοι καὶ μάλιστα διεστραμένοι πελαγιανοὶ … des. ὅσοι γὰρ πν(εύματ)ι θ(εο)ῦ ἄγονται οὗτοι εἰσὶν υἱοὶ θ(εο)ῦ·

12. (fols 41v-44r)

Chapter 12: inc. Ὅσοι μὲν οὖν προσάγοντς μόνην τὴν τοῦ νόμου βοήθειαν … des. οἵτινες ἐν νόμω δικαιοῦσθε τῆς χάριτος ἐξεπέσετε:

13. (fols 44r-47v)

Chapter 13: inc. Τίς οὕτως ἔσται κωφὸς κ(α)τ(ὰ) τῶν ἀποστολικῶν φωνῶν … des. εἰς τὸ ποιεῖν τὸ ἀνθρώπινον θέλημα χωρὶς τῆς θεί(ας) βοηθείας·

14. (fols 47v-54v)

Chapter 14: inc. Ἐλέγχονται τοίνυν ὡς μὴ συναγορεύοντες … des. δι ἧς τὸ ὄνομα κ(υρίο)υ ἐβεβήλωσαν·

15. (fols 54v-57r)

Chapter 15: inc. Ἵνα δὲ μὴ νομίζηται τοὺς ἀν(θρώπο)υς μηδὲν ποιεῖν … des. ἢ καὶ ἐὰν ὃ δυνάμεθα μὴ θέλωμ(εν);

16. (fols 57r-60v)

Chapter 16: inc. Μέγα τὶ νομίζουσιν εἰδέναι οἱ πελαγιανοὶ … des. ἐθέμην τῶ στόματί μου φυλακὴν·

17. (fols 60v-68v)

Chapter 17: inc. Ὅστις οὖν βούλεται ποιεῖν τὸ τοῦ θ(εο)ῦ πρόσταγμα … des. ἐὰν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις·

18. (fols 68v-75r)

Chapter 18: inc. Ταῦτα πάντα τὰ προστάγματα τῆς ἀγάπης … des. τὰ ἀγαθὰ θ(εο)ῦ ἐστὶ χαρίσματα·

19. (fols 75r-77r)

Chapter 19: inc. Οὐ θαυμαστὸν δὲ εἰς τὸ φῶς ἐν τῆ σκοτεία φαίνει … des. ἡ δὲ ἀγάπη οὐ ζηλοῖ οὐ γ(ὰρ) περπερεύεται οὐ φυσιοῦται<·>

20. (fols 77r-82r)

Chapter 20: inc. Ἰκανῶς ταῦτα διηλεχθῆναί με νομίζω … des. καὶ τὸ οὐκ ὠφέλημον ἑαυτῶ ἐξελέξα⟨τ⟩ο:

21. (fols 82r-89r)

Chapter 21: inc. Τίς τὰ θεῖα ταῦτα κρίματα μὴ φοβήσεται καὶ τρέμη, … des. αὑτὰς τὰς καρδί(ας) ἐκ πονηρῶν ἀγαθὰς:

22. (fols 89v-92v )

Chapter 22: inc. Ἀλλ᾽⟨ἑ⟩φοράτωσαν οἱ ἄν(θρωπ)οι ὅσα τινα … des. καὶ οἱ βλέποντες τυφλοὶ γένωνται:

23. (fols 93r-95v )

Chapter 23: inc. Πρὸς τὰ κρυπτὰ οὖν κρίματα τοῦ θ(εο)ῦ ἀνακαλέσατε … des. ἰ(ησο)ῦ χ(ριστο)ῦ· ὧ ἐστὶ τιμὴ καὶ δόξα· καὶ βασιλεία· σὺν τῶ π(ατ)ρὶ καὶ τῶ ἁγίω πν(εύματ)ι εἰς τοὺς αἰῶνας τ(ῶν) αἰώνων ἀμ(ήν):

Latin text ed. PL 44, 881-912; eds V. Henning Drecoll and Chr. Scheerer in collaboration with B. Gleede, Augustinus, Späte Schriften zur Gnadenlehre: De gratia et libero arbitrio. De praedestinatione sanctorum libri duo (olim: De praedestinatione sanctorum, De dono perseverantiae) Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, 105, Berlin, Boston, 2019, pp. 129-166)

Physical Description

Form: codex
Support: Paper
Extent: : iv + 97 + i at the end foliated as 98.
Dimensions (leaf): 150 × 105 mm.

Collation

1 × 4 (iv), 10 × 8 (80), 1 × 6 (86), 1 × 14-3 (97; 2 fols cut after fol. 87, 1 fol. cut after fol. 96), 1 × 2-1 (98 pasted at the end).

Layout

14 lines per page.

Hand(s)

Ἰωάννης Ζαχαρίας, RGK I, 164; fol. 98v in brown ink: ιωάνου ζαχαρ⟨ί⟩ου. Written in a black ink vertically: ‘+ | ου | ω | ο | μρ ’

Decoration

: initials of ΙΣ|ΧΣ and between those two a small cruciform meander.

Additions: : NA

Binding

Contemporary (post 1571) vellum binding. Spine has a text which is not entirely legible: ΙΧ … Front cover: i) in a frame as head-piece: αὐγουστίνου ἐπισκόπου| ὑπόνος περὶ αὐτε|ξου⟨σί⟩ου τοῦ ἀν(θρώπ)ου καὶ χάριτος τοῦ θ(εο)ῦ ii) augustinus

Back cover: i) (in majuscule): ἈΥΓΟΥΣΤΙ´ΝΟΥ/ ἘΠΙΣΚΟΠΟΥ/ἸΠΠΟ´ΝΟΣ ii) two cruciform meanders: the first smaller bears in two sides: ΙΣ| Χ⟨Σ⟩; the second meander is larger and purely decorative.

The volume is in a box which imitates the typical Holkham binding of light brown leather, with Coke family ostrich crest in gilt in the centre of the upper cover; Date: early nineteenth century. Produced possibly by John Jones of Liverpool (worked for Holkham 1816-1823).

The spine of the box lettered in gilt: / S. /AUGUSTINI/ DE/ GRATIA & C./; in pasted black leather: MS. /HOLKHAM/ Gr. 113/

History

Origin: 16th c. (post 1571, year of the completion of the translation as given on fol. ir)

Provenance and Acquisition

Ownership Notes: fol. 1r: ex-libris Markos Morezenos (top, center in brown ink): ‘ἐκ τῶν μαρ(κου) μορζήνου θύτου’.

Catalogue Nrs: paste down (in pencil): Holk Cat No sup lin 136 (numbers have been crossed out three times)/ MS. Holkham Gr. 113; fol. iv(v) centre (in brown ink): ΚΔον= Morezenos 24, fol. 1r: handwritten note by B. de Montfaucon, bottom (brown ink): 1698· ‘codex num 32· annorum/ 250· circ· Augustini de /Gratia et Libero arbitrio’ = Giustiniani 32. Olim Holkham Hall, Libr. of the Earl of Leicester, 136

Record Sources

Description by Dimitrios Skrekas (July 2021), with the support of the Leventis Foundation, the Oxford Centre for Byzantine Research, the Yerolemou Trust and the Michael Marks Charitable Trust.

Bibliography

Last Substantive Revision

2021-07-16: New description by D. Skrekas.