A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Holkham misc. 17

Summary Catalogue no.: Not in SC (late accession)

Ordines Romani; Italy (central), early 12th century

Contents

Language(s): Latin

The contents of this manuscript and the rubrics are identical with those of the 11th-century Italian manuscripts MSS. Vat. Lat. 1146–8, as described by Andrieu, I, 296–300. For the relationship between MSS. St. Gall 446 and Bamberg Lit. 131, and these manuscripts, see Andrieu, I, 481–4.

1. (fols. 1r–)
Ordo Romanus I
Rubric: Incipit liber officiorum qualiter missa Romana agatur
(pr. M. Andrieu, Les ordines Romani, tome II (Spicileg. sacrum Lovanense, 23, 1948), 67–108), with 17th-century marginal notes in Latin and Greek.
2. (fols. 4v–)
Amalarius of Metz, Eclogae de ordine Romano et de quattuor orationibus in missa
Rubric: Incipiunt egloge ⟨Amalarii⟩ de ordine Romano et de quattuor orationibus episcoporum sive populi
Incipit: Capituli sequentes[sic] opusculi ... laudantes et benedicentes deum qui vivit et ...
(pr. Amalarii opera, ed. J. Hanssens, tom. III (Studi e testi, 140, 1950), 225–265).
3. (fols. 11v–)
Ordo Romanus VII (part)
Rubric: Qualiter quedam orationes et cruces intergiter agenda[sic] sunt
Incipit: Te igitur. Hic signat oblationem
Explicit: fiat remedium sempiternum per dominum nostrus IC
(pr. Andrieu, II, 296–305)
4. (fols. 12v–)
Commentary on the Mass
Rubric: Hec a cenobio Dionisii venit. Incipit expositio misse
Incipit: Primum in ordine misse
Explicit: ultima commendavit apostolus
(pr. PL, CXXXVIII, 1173–86; for other MSS. and editions, see Andrieu, op. cit., tome I (Spicilieg. sacrum Lovanesnse, 11, 1931), 337.)
5. (fols. 18v–)
Rabanus Maurus, De institutione clericorum (extracts; ed. Knoepfler), all four follow Knoepfler's 'recensio F':
5a.
Incipit: Sunt autem sacramanta ...
(ed. Knoepfler, ch. 24 p. 41).
5b.
Incipit: Valuit [sic for maluit] autem dominus
(ibid., ch. 31 p. 59)
5c.
Incipit: Officium dicitur quasi efficium
(ibid., ch. 32 p. 70).
5d.
Incipit: Primum autem in clebratione misse
(ibid., ch. 33 pp. 72–4).

For other manuscripts see Andrieu, I, 337–8.

6. (fols. 19r–)
Capitula
Rubric: In dei nomine pauca ex auditorum virorum voluminibus excepta. Incipiunt capitula de catholica aecclesia et eius ministris et de baptismatis officio. Ista capitula a palatio Aquisgrani venerunt
Incipit: Ecclesia grecum est
Explicit: a quo offertorium nominatum
(pr. M. Gerbert, II, 291–3)
7. (fols. 20v–)
Amalarius of Metz, Canonis missae interpretatio
Incipit: Domina vobiscum
(pr. Hanssans I, 284–338.)
8. (fols. 25r–)
Theodulf of Orleans, Capitula
Rubric: Haec et que secunter capitula Theotulfus ⟨Aurelianensis⟩ edidit
8a. (fols. 25r–)
Incipit: Ad virtutes difficile consurgimus
Explicit: fideliterque credentibus vitam et gloriam sempiternam
(='Fragmenta sermonum', pr. PL, CV, 275–82).
8b. (fols. 27v–)
Rubric: De omnibus ordinibus huius saeculi
Incipit: quando peccatum quodamque delectat
Explicit: misericors dominus intromittat. Qui vivat etc.
(='Fragmenta sermonum', pr. PL, CV, 280–2)
8c. (fol. 28r)
Incipit: His [sic for vis] nunc carissime frater
Explicit: parvuli sumus
(='Fragmenta sermonum', pr. PL, CV, 282)
8d. (fols. 28r–)
Incipit: Obsecro vos fratres
Explicit: sed claustris monsaterii contineri
(PL, CV, 191–206).

The third of these is headed 'Cap. III', and there is no division between the third and fourth item, 'cap. IV' begins at 'Veraciter nesse' (col. 192B), so that ch. II of the pr. text is here numbered V, and the rest accordingly. Other manuscripts with the text in this order are St. Gall 446, p. 170, and Vat. Lat. 1147, fol. 27v (Andrieu, I, 342).

9. (fols. 34r–)
Rubric: Inquisitio beati Damasi pape urbis Rome ad Ieronimum presbiterum
Incipit: Frater et conpresbiter noster Hieromine
Rubric: Responsio Hieronime
Incipit: Domine ne[sic] et dulcissime pater
(both apocrypha, ed. from St. Gall 446, p. 204, by Knoepfler, pp. 70, 71 n. 3).
10. (fols. 34v–)
Rubric: Gregorius de resurectione
Incipit: Ut de spe resurrectionis
Explicit: et vitia deponentes
(found also in MSS. Bamberg Lit. 131, fol. 76v, and Vat. Lat. 1147, fol. 36v (cf. Andrieu, I, 85 and 298))
11. (fols. 34v–)
Heito Augiensis, Capitula
Rubric: Hec capitula que secunter Ahlto Basiliensis aecclesie antistes et abbas cenobii quod Augia dicitur presbiteris sue diocesis ordinavit quibus monerentur qualiter seipsos ac plebem sibi commissam caste et iuste regere atque in religione divina confirmare debeant
Incipit: Primo omnium discutienda sacerdotum fides
Explicit: ex integro exigant
Final rubric: Finiunt capitula Haytonis episcopi Basiliensis
(pr. PL, CV, 763–8). The same rubric is found in MSS. St. Gall. 446, Bamberg Lit. 131, and Vat. Lat. 1147, fol. 37; see Andrieu, I, 342.
12. (fols. 36v–)
Walahfrid Strabo, Libellus de exordiis et incrementis quarundam in observationibus ecclesiasticis rerum
Rubric: Incipit libellum Walafredis Strabonis de exordiis et incrementis quarundam in observationibus ecclesiasticis rerum
(ed. Knoepfler, op. cit.), preceded by the poem 'Hoc opus egregium Walfredus pauper hebesque' (ed. E. Dummler, MGH Poet. Lat., II, 417 no. 79).
13. (fols. 58r–)
Rabanus Maurus, De clericorum institutione

I.14–24

Rubric: Incipit liber de vestimentis sacerdotalibus
Incipit: De veste sacerdotali moderna
Explicit: incrementum dat Deus
(ed. Knoepfler, op. cit.; for other MSS. containing this extract see Andrieu, I, 337).
14. (fols. 58v–)
Exposition on the Pater noster, conducted by question and answer
Incipit: Pater noster ... Quomodo vocatur hec ratio?
Explicit: sed potius liberet ab omni malo. Qui vivit etc.
(also found in Vat. Lat. 1147, fol. 63v, Andrieu, I, 298).
15. (fols. 60r–)

Second texts of 'Sunt autem sacramenta ...' and 'Maluit autem ...'.

16. (fols. 60v–)
Amalarius of Metz, Liber officialis

I, 37, 39, III, 6–8, 41–4

Rubric: De ieunio rogationum
Incipit: Sequitur una vatietas
Explicit: quasi anniversaria sit
(similar texts are in MSS. Vat. Lat. 1146–8, Bamberg Lit. 331; see Andrieu, I, 299).
17. (fols. 64r–)
Extracts on baptism from Isidore , Ambrose , and John the Deacon
Rubric: Incipit de baptismo et omni eius ordine iuxta indaginem catholicorum
Incipit: Batismi sacramentum si prima repetens
Explicit: potest invenire nocuum

The extracts on fols. 65r-66r form ch. 3–6, 8, 9, 11–14 and 16–22 of Odilbert, Liber de baptismo (ed. Wiegand, (Liepzig, 1899); the collection of extracts in this MS. is also found in MSS. Vat. Lat. 1147, fol. 69, and Bamberg Lit. 331, fol. 125v; see Andrieu, I, 86 and 299.

18. (fols. 66r–)
Text on catechumens
Rubric: Cur catecuminus infans fiat
Incipit: Catecuminus ideo primum efficitur infans
Explicit: non abebitis vitam in vobis finit

This and the following item are in MSS. Vat. lat. 1147, fol. 70v, and Bamberg 131, fols. 125v-138r; see Andrieu, loc. cit.

19. (fols. 67r–)
Alcuin, Letter to Oduin (shortened version)
Rubric: Item ratio de sacro baptismatis
Incipit: Primo paganus catecuminus fir
Explicit: vite donatus eterne
(pr. M.G.H. epist, IV, 202).
20. (fols. 67r–)
Text on catechumens and baptism
Rubric: De ordine ad fidem ut venientium quorum primus gradus est catecuminorum secundus competentium tertius baptizatorum. De catecumini[sic] Isidorus
Incipit: Catecumini sunt qui qui primo de gentilitate
Explicit: sed cerebrum
(Differing somewhat from the text pr. in Spicileg. Casinense, I, 337–341; found also in MS. Vat. Lat. 1147, fol. 73r; see Andrieu, loc. cit.).
21. (fols. 69r–)
Amalarius of Metz, Liber officialis
Rubric: Incipit liber officiorum Amalarii episcopi
(ed. Hanssens, II, here in four books, with the prefaces 'Gloriosissime imperator ...', and 'Ubi sanctus Augustinus ...', and letters I, II, IV-VI, at the end of book III; cf. Hanssens, Ephemerides liturgicae, 48 (1934), pp. 76–9; belonging to Hanssens recensio II.)

Physical Description

Secundo Folio: illa cuius
Form: codex
Support: parchment
iii (paper) + 214 + iii (paper) leaves.
Dimensions (leaf): 395 × 265 mm.
Dimensions (ruled): 280–90 × 185–90 mm.
Foliation: Foliated in modern pencil: i-iii, 1–217.

Collation

1(8)-8(8), 9(4), 10(8)-27(8)

Layout

41–5 lines, written above the top ruled line; in 2 column

Hand(s)

Fine caroline minuscule.

Decoration

Fine 12th-century (?) marginal leadpoint sketches of a man (3 versions: fols. 18r, 28r, 178r); and wading birds (fols. 32r, 36r). Fine 12th-century (?) marginal drypoint sketches of: a devil or three-horned figure (?) (fol. 10r); a male figure, blessing, riding sideways on an ass (the Entry into Jersualem (?)), a male figure (Christ (?)) standing, blessing, and a male head (fol. 68v); animal (ass/horse (?)) heads (fol. 120r, fore-edge and lower margins); a seated male figure (Christ or a king (?)), blessing (?) (fol. 183v); Virgin and Child, both nimbed (fol. 189v); a male head in profile, and two studies of a pair of legs, from the knee downwards (fol. 191v); a standing figure with outstretched arm (fol. 193v). Poor 12th-century (?) marginal leadpoint sketches of a soldier (fol. 44r); a human-plant hybrid including the upper part of a doctor (?) inspecting a specimen-jar, a large initial 'A', and other foliate and animal designs (fol. 136r). (Pächt and Alexander ii. 26, pl. III)

Binding

Typical Holkham binding of 19th-century straight-grained black morocco; the spine lettered in gilt 'MISSA | ROMANA || MS.', and '32' at the bottom.

History

Origin: Italian, Central ; 12th century, early

Provenance and Acquisition

There are corrections throughout in a 12th-century hand.

Bookplate of ' THOMAS WILLIAM COKE ' (1754–1842); formerly Norfolk, Holkham Hall, MS. 32.

Record Sources

Draft description by Peter Kidd, late 1990s

Last Substantive Revision

2017-07-01: First online publication.