A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Lat. misc. e. 81

Summary Catalogue no.: Not in SC (late accession)

Collection, made by Nicodemo Tranchedini, of tracts, letters and poems; seven originally separate sections. Italian, c. 1465–70.

Physical Description

Form: codex
Support: Paper. Watermarks: cardinal's hat cf. Briquet 3369; flower cf. Briquet 6597; tower cf. Briquet 15911; star in circle cf. Briquet 6068.
Extent: 1 + 132 leaves
Dimensions (leaf): 205 × 140 mm.
Dimensions (written): 125–160 × 75–100 mm.

Collation

1(8), 2(8), 3(6) (6 cut out), 4(16), 5(24), 6(6) (3–6 cut out), 7(22) (1 cut out), 8(12), 9(24) (1 and 6 cut out), 10(14) (14 cut out)

Layout

21–26 long lines

Hand(s)

seven originally separate sections each by a different scribe

Decoration

Spaces left for a rubricator.

Additions: Interspersed throughout the book are scribblings and accounts in several hands of the 16th–17th cent. These include (fol. 20) Notes on fractures of the skull; (fol. 21v) Lodovico Ariosto, Orlando Furioso, Canto VII, stanza 18, lines 1–6, followed by a stanza beg: O imagine mia celeste e pura; (fol. 63v) notes for a play or mime on Christ driving the merchants from the temple, of which further pages may have been torn out; (fol. 100) ‘Ad Mortem’ beg: Tu bona, tu immitis Mors es non laudo carentem; (fol. 101) verses beg: Somnia dum profers, ego somnio. Cerno uolantes; (fol. 119) verses beg: Armatam uidit Venarem (sic) Lacedemone Pallas. In the same hand as fol.101, and possibly as fol.21v.

Binding

Contemporary Italian binding of brown morocco tooled with rope pattern and other designs and with inlet roundels, much repaired. Remains of four leather ties.

History

Origin: c. 1465–1470 (?) ; Italian

Provenance and Acquisition

On fol.1 are the initials N.TR. in red, on either side of a green laurel wreath containing a shield bearing a double-headed black eagle: these are the arms of Nicodemo Tranchedini of Pontremoli (1411–1481), who for long periods represented the Dukes of Milan as an ambassador, especially in Florence and Rome. For a summary of his career see E. Lazzeroni ‘Il Viaggio di Federico III in Italia’ in R. Dep. Stor. Pat. per la Lombardia, Atti e Memorie del Primo Congresso Storico Lombardo, Milan, 1937, p.327 n.174. He was a close friend of Cosimo de' Medici, was granted Florentine citizenship in 1449 and had a villa at Montughi outside Florence. Several MSS. he once owned bear his arms and initials done in the same style as in our MS.: eg. MSS. Florence Riccard. 541, 827, 834 (Nicodemo's letter book), 873, 1205; Bibl. Nazionale II.X.31, which is a humanistic miscellany in several hands including poems dedicated to Nicodemo; Milan Brera A.H.XII.16.

‘Al molto magnifico et R. sig. mio osservandissimo Il sig. Crispolto Bruschi. Todi’ (fol.132 (flyleaf)): this appears to be in the same hand as the additions on fol.101 and possibly fol.21v and 119. There is a similar note on the first flyleaf, and on fol.119 is written ‘1608 Chrispoltus’ in the same hand as the addition on fol.63v.

Bought from E. P. Goldschmidt, cat. 19, no. 229, 1929.

MS. Lat. misc. e. 81 – Part 1

Contents

(fol.1–19v)
Franciscus Philelphus, Letter to Pope Paul II, Sept. 1462

Pr. Epist., Venice, 1502, bk.XXIII, ep.1.

Language(s): Latin
(fol.20)
Franciscus Philelphus
Rubric: Eulogium in Pium Secundum ecclesiae romanae pontificem
Incipit: Quo magis ingratus nemo fuit alter: et idem

Pr. in Rosmini, Vita di Francesco Filelfo, Milan, 1808, II p.321. Fol.20v–21v were originally blank.

Language(s): Latin

MS. Lat. misc. e. 81 – Part 2

Contents

(fol.22)
Pius II, Or. 45 (Ep. 397) 'Cum bellum hodie'
Rubric: Oratio Pii Papę .II. habita in Conventu Mantuano. VI. kl. octobr. Anno domini MCCCCLVIIII

Pr. Aeneae Sylvii Opera, Basle 1571, pp. 905–914. Fol. 36v–37v were originally blank.

Language(s): Latin

MS. Lat. misc. e. 81 – Part 3

Contents

(fol.38)
Pius II, Letter to Mehmed II
Incipit: Pius Episcopus seruus seruorum dei Illustri Mahumethi Principi turcorum timorem diuini nominis
Explicit: propter salutem hominis||

Mid page 888 of letter as ed. in Opera cit., pp. 872–905; and in a revised edition by G. Toffanin, Pio II, Lettera a Maometto II, Naples 1953, p. 109ff. Fol.63 was originally blank.

Language(s): Latin

MS. Lat. misc. e. 81 – Part 4

Contents

Antonius Pellotus, Poems

For Pellotus, a protégé of Nicodemo, see P. O. Kristeller, Studies in Renaissance Thought and Letters, Rome, 1956, p.156. The poems are not rubricated and have no headings. They are perhaps in the hand of Pellotus.

(fol.64)

[To his patron, Nicodemo]

Incipit: ⟨V⟩irgilius capta patria sibi rure domoque

[To Nicodemo]

Incipit: ⟨Q⟩uantum coniugio felix Nicodeme domoque

[To Nicodemo]

Incipit: ⟨Q⟩uantum cyrreus letatur apolline collis
Incipit: ⟨N⟩on minus hospitibus patet hec uenerablis edes
Incipit: ⟨H⟩ac tibi lege meos liceat reprendere uersus
(fol.64v)
Incipit: ⟨S⟩epe tuos repetens mecum uir maxime mores

[To Marsilio Ficino]

Incipit: ⟨Q⟩ue nuper digitis ceciderunt carmina nostris

Pr. by Kristeller, loc.cit., from this MS.

[On a visit Conte Jacopo Piccinino made to Cosimo de' Medici at his villa Careggi outside Florence 18 July 1464, for which see Giampietro in Arch. Stor. Prov. Nap. VII, 1882, p.380]

Incipit: ⟨Q⟩ueritis unde mouus fulgenti splendor ab ethra
(fol.65v)
Incipit: ⟨T⟩er mihi corue uolans auguria fausta timenti
(fol.66)

[To Piero de' Medici on the death of his father, Cosimo, d. Aug. 1464]

Incipit: ⟨Q⟩uo ferar extremi consumptus tabe doloris
(fol.69)

[On Cosimo, Pater Patriae]

Incipit: ⟨P⟩ace erat Augustus templis Numa lege Lycurgus
(fol.69v)

[On Cosimo]

Incipit: ⟨M⟩usarum decus egregium et noua gloria cyrre

[To Bartolomeo Scala]

Incipit: ⟨D⟩ulce tuum cupidus legi tetrasticon ad me

[On fireworks]

Incipit: ⟨F⟩orte Reparate Nicodemus ab dibus ibat
(fol.70)

[To Nicodemo]

Incipit: ⟨U⟩ltimum uenit Nicodeme tempus
(fol.70v)

[On Nicodemo's villa]

Incipit: ⟨Q⟩uos habitare diu cupii saluete penates

[On the plague]

Incipit: ⟨D⟩um mea seretur syrtes uitare malignas
(fol.71)

[To Francesco Sassetti, asking for copies of his Priscian, Servius and Pliny's Natural History]

Incipit: ⟨M⟩axime palladie cultor Francisce cohortis
(fol.71v)

[On the absence of his patron]

Incipit: Ut timet ora lupi pecus una relicta per agros
Incipit: Sfortigene Nicodeme ducis petis ora beatus
Incipit: Mustellis crocale blandior omnibus
Incipit: ⟨Q⟩uinque ego seruatus parmensis caseus annos
(fol.72)

[On the too long absence of Nicodemo]

Incipit: ⟨Q⟩ui sine te inuitus uitales concipit auras
(fol.74v)

[A plea to Nicodemo to return to Montughi]

Incipit: Si colis illius flicia numina supplex
(fol.75)
Incipit: ⟨G⟩ratus eram quondam cybeli cybeleius atis
(fol.76)

[To Lorenzo de' Medici on his going to Rome, probably in March 1465]

Incipit: ⟨V⟩iderat arquitenens arcum pharetramque uolucris
(fol.76v)

[To Nicodemo]

Incipit: ⟨H⟩as ne uides caueis tectas Nicodeme uolucres

[To Ficino]

Incipit: ⟨S⟩i quisquam est cui me fatear debere Ficine

Pr. Kristeller, loc. cit., p.157, from this MS.

Incipit: ⟨H⟩unc sibi seruat Hymen lectum: temerare caueto
(fol.78)

[To Don Federico, son of King Ferrante of Naples, probably when he stayed in Florence June 22–7 1465 while escorting his brother's bride, Ippolita Sforza, to Naples]

Incipit: ⟨F⟩rondibus unde nouis uario discrimine uocum
(fol.80)

[To the Duke of Melfi who accompanied Don Federico]

Incipit: ⟨I⟩lle uetus quondam Mecenas splendor equestris
Incipit: ⟨M⟩e mea rimosum Daris [?] iracunda uocauit
(fol.80v)

[To Nicodemo]

Incipit: ⟨I⟩te procul muse si nil mihi carmina prosunt
Incipit: ⟨A⟩spice quisquis ades niue miracula dextr
Incipit: Si duo prima magis gentile carmina constant

[To the Greek poet Marullo?]

Incipit: M(?)arule quem παντων charis alma φιλοτερον ὑιον
(bottom of fol.81v)
Incipit: ⟨R⟩ubescant quamuis circum tua tempora cani
(fol.82)
Incipit: ⟨C⟩lam loqueris multis pellotum quod facis hecte

Fol.75v, 77, 81, 82v–84v were originally left blank.

Language(s): Latin

MS. Lat. misc. e. 81 – Part 5

Contents

(fol. 85)
Antonio Geraldini, Poems
Language(s): Latin
Rubric: Antonii Geraldini Amerini liber carminum Ad Magnificum Petrum Medicem Florentinum optimatem de Re. P. Flo. B. M.

Geraldini (c.1453–1489) probably wrote these poems when he was in Florence as a young man, before he went to Spain in 1469. See Kristeller, loc. cit., p.155

Incipit: Ipse grandaeuum Cytherea proles

Written after the death of Cosimo de' Medici, 1464

(fol.86)
Rubric: Ad diuam Virginem Mariam quae Florentiae Nuntiata nuncupatur
Incipit: Aeterna o genitrix regis olympici
(fol.87v)
Rubric: Ad diuam Virginem Mariam quae Florentiae nuntiata cognominatur
Incipit: Angeli mira nitidi salute
(fol.88v)
Rubric: Ad Marsilium Florentinum philosophum platonicum clarissimum
Incipit: Rugas pone tua fronte seuerior

pr. Kristeller, loc. cit., p.157 from this MS.

(fol.89)
Rubric: Ad Ginum Coponem (sic) ciuem Florentinum de se B. M.
Incipit: Maxima Gine tuo cepi solatia rure
(fol.90)
Rubric: Ad Antonium Posbonellum virum ingenui studii peritissimum
Incipit: Lutheo stratis roseis amictu
(fol.91)
Rubric: Ad Antonium Posbonellum insubrem virum ingenuum
Incipit: O fax insubriae micans amoenae
(fol.91v)
Rubric: Ad Eundem Antonium
Incipit: Antoni aonium decus
Rubric: Ad Gentilem Urbinatem uirum ingenuum epigrammatumque scriptorem
Incipit: Pomiferis autumnus agris sibi pampinus corona
(fol.92)
Rubric: Ad Bartholomaeum Scalam rei publicae Florentinae scribam peritissimum
Incipit: Nunc te diua precor cape Polymnia

Scala was Chancellor of Florence by April 1465, and possibly earlier

(fol.93)
Rubric: Ad Magnificum Petrum Medicem Florentinum optimatem de re P.B.M
Incipit: Lydiae gentis Medices columna
(fol.94)
Rubric: Magnifico uiro Petro Medici Florentino optimati de Patria B.M.
Incipit: Iam tandem optatos iterum spectamus hetruscos
(fol.95)
Rubric: Magnifico uiro Laurentio Medici Florentino primati
Incipit: Mirifico luxu ualuis sublimis apertis

MS. Lat. misc. e. 81 – Part 6

Contents

Summary of Contents: Poems and extracts probably in the hand of Pompeius Bononiensis, who apparently lived in Rome, including some of his own poems and a copy of a letter written by him in Naples in 1465

Language(s): Latin

(fol.97)
Inscriptions
Rubric: Epigramma apud Aquileiam Antiquissimam Italie

C.I.L. V.7989

Language(s): Latin
Rubric: Epigramma apud Beneventum in quodam arcu triumphali pulchritudinis admirande ubi dicitur porta aurea

C.I.L. IX. 1558

Language(s): Latin
Rubric: In eadem urbe in basi unius domus

C.I.L. IX. 1575. This copy may be earlier than any of those cited there

Language(s): Latin
Rubric: Epigramma ad ęneam [Alexandri] statuam inspicientem celum et quantulumque[sic] solo incumbentem ex phida fabrissculptore[sic] perinclyto

Two lines of a Greek poem (Anthologia Graeca XVI, 120) written as an inscription, deriving in this form from Ciriaco of Ancona. See E. W. Bodnar, Cyriacus of Ancona and Athens, Brussels, 1960, p.156

Language(s): Latin
Language(s): Latin
(fol.97v)
Rubric: In quodam Virgilio antiquissimo Octauio Caesari
Incipit: Temporibus letis tristis mihi maxime Caesar

Reise, Anthol. Lat., no.242

Language(s): Latin
Rubric: Ouidius
Incipit: Virgilius magno quantum concessit Homero

Reise, Anthol. Lat. no.1

Language(s): Latin
(fol.98–98v)
Collection of epitaphs on Virgil
Rubric: In quodam [codice] antiquissimo inuenta
Incipit: Mantua me genuit Calabri rapuere tenet nunc (first epitaph)

WIC 10656. The others in series as in Reise, Anthol. Lat., nos.507–518; one also in Walther, no.19305

Language(s): Latin
(fol.98v–99)
Rubric: Item de titulo Virgilii quatuor uersibus

Reise, Anthol. Lat., nos.555–565

Language(s): Latin
(fol.99v)
Note on Cicero

Fragment, cut off at the top, followed by a few words of a Greek-Latin glossary

Language(s): Latin
(fol.100)
Inscription
Rubric: Versus in lapide antiquissimo Rom reperti Epitaphium Galb palatini
Incipit: Ad lapidem profectus erat uix Galba Secundum
Language(s): Latin
Ausonius, Epigr. III (X),

ll. 1–8

Rubric: Galli epigramma
Incipit: Toxica Zelotipo dedit uxor moecha marito
Language(s): Latin
(fol.103)
Rubric: Pro Diua Hyppolita filia Francisci Sforci Pompeius Bononiensis
Incipit: Quisquis in Hyppolita miratur lumina diua
Explicit: Huius ad aeternum fama perennis eat. / Finis Hyppolite Filio Alfonso Ferdinandi Regis nuptę

Hippolita Sforza, bride of Alfonso Duke of Calabria, arrived in Naples on 14 Sept. 1465. See Canetta in Arch. Stor. Lombardo X, 1883, p.780

Language(s): Latin
(fol.104v)
Rubric: Ad Diuam Lucretiam Alfonsi Regis Amicam Pompeius Bononiensis
Incipit: Maxima pars nostrę cum sis Lucretia curę

Lucrezia d'Alagno, mistress of King Alfonso I of Naples (d.1458) was in Ravenna, where the poet states her to be, by the end of 1464. See Filangieri in Arch. Stor. Prov. Nap. XI, 1886, p.359

Language(s): Latin
(fol.107)
Rubric: Epitaphium Iacobi Picenini
Incipit: Desine non notum Picenini querere fatum

Conte Jacopo Piceinino, who died mysteriously in prison in Naples 12 July 1465

Language(s): Latin
Rubric: Divo Ferdinando Regi Pompeius Bononiensis de eius laudibus
Incipit: Si uacat o princeps magnarum maxime rerum

The poet refers (fol.108) to the preparations the king is making for his son's marriage. See fol. 103 above

Language(s): Latin
(fol.111)
Rubric: Pro Porcellio nummis exhausto
Incipit: Quis neget hunc magnum uel non putet esse poetam

The poet Porcellio Pandoni was teaching in the Studio at Naples in mid 1465–6. See Percopo, in Arch. Stor. Prov. Nap. XX, 1895, p.320

Language(s): Latin
(fol.111v)
Rubric: De pontifice Calisto et Pio et Paulo
Incipit: Barbarie dederat nobis mala secla Calistus
Language(s): Latin
Rubric: De po⟨n⟩tificum temporibus
Incipit: Aurea Roma fuit Nicolai tempore diui
Language(s): Latin
Rubric: De puella picta
Incipit: Alter in hac tabula verus me pinxit apelles
Language(s): Latin
Rubric: Quid placeat plus an Roma an Parthenope
Incipit: Parthenope fueram Romę fueramus et una
Language(s): Latin
Rubric: Ad Iulium: Pom.
Incipit: Hic adeo Iuli recitant epigrammata uates

The end of the poem has been cut off by the binder

Language(s): Latin
(fol.112)
Pompeius Bononiensis, Letter
Incipit: Quamquam his diebus elapsis nullas ad te litteras dederim

Copy of a letter from Pompeius Bononiensis [in Naples] to Paulus Vannus [in Rome]. The writer describes recent entertainments arranged by King Ferrante, probably for Ippolita Sforza, who attended them, discusses the mysterious death of Jacopo Piccinino, and asks his friend to look after his books until his return

Language(s): Latin
(fol.113)
Rubric: Idem Pompeius pro quadam puella in puero acensa
Incipit: Candide me placida nolis incendere forma
Language(s): Latin
(fol.114v)
Rubric: Contra Succam
Incipit: Priscus erat puero contentus Iupiter uno
Language(s): Latin
Rubric: Pro Aenea
Incipit: Torqueor Aene uates miserabilis igne
Language(s): Latin
(fol.115)
Rubric: Ad laudem Pauli pont. max. Pompeius Bononiensis
Incipit: Magna Pii fuerant: Pauli maiora secundi

Pope Paul II, elected Aug. 1464, d.July 1471

Language(s): Latin
(fol.116v)
Rubric: De Amore Primo
Incipit: Armatum telis primus qui nouit amorem
Language(s): Latin
(fol.117v)

Fragment.

Rubric: Addere materia conueniente modis
Incipit: Arma graui numero uiolentaque bella parabam
Language(s): Latin
(fol.118)
Rubric: Libros quos Rome habeo

A list of classical authors. Further books are listed below and on fol.118v, with the names of the people who have borrowed them: these include Antonello [Petrucci] secretary of the King of Naples and Antonio Rossi of Florence, secretary to the Cardinal of Spoleto. The writer was also having Ovid's Fasti copied by the scribe Giovan M[arco Cinico] of Parma. Fol.100v–102v, 117 were originally left blank

Language(s): Latin

MS. Lat. misc. e. 81 – Part 7

Contents

Gentile Becchi, Poems

Collection of poems by Gentile Becchi of Urbino, tutor to Lorenzo de' Medici, cr. bishop of Arezzo 1473, d.1497. The poems, possibly dedicated to Iacopo Ammanati, Cardinal of Pavia, all seem to have been written in the 1460's. Fol.119 was originally blank, apart from the heading ‘Gentiles’. Fol.120 is also headed ‘Gentiles’.

Language(s): Latin
(fol.120)
Rubric: Cur hoc Volumine
Incipit: Hac nunc te volo mi libelle forma
Rubric: Quod Amor amantem amare compulerit
Incipit: Cecus amor domuit numerosi luminis argum
Rubric: Quod iussu Cosmi Villicus duobus trabem bobus traxit quam uix quattuor ante mouerat
Incipit: Quam modo uix poterant siluis auellere quercum
Rubric: Sub statua Iudith Leofernem interimentis sub pedibusque bracchia quedam prementis
Incipit: Regna cadunt luxu surgunt uirtutibus urbes
(fol.120v)
Rubric: Dimittens Laurentium meum quem ab adolescentia institueram
Incipit: Laurenti quaecumque tuos fortuna uolatus
Rubric: In Aquilinum qui moderna non quia mala sed quia non antiqua improbabat
Incipit: Qui solos ueteres amas poetas
Rubric: De quadrireme quam Pio pontifici Florentini dederunt ad cuius fabricam videram per arnum materiam sine ductore labi illique fabrum quattuor pro tribus aptare remos
Incipit: Mirabar solas ageret quis flumine pinus
(fol.121)
Rubric: Nomen quadriremis Victoria alludens ad patris Siluii matrisque Victorie nomina
Incipit: Siluius ante parens ero nunc Victoria mater
Rubric: In scriptum signo pacis quod Anuntiare[sic] rex Francie dederat ex voto
Incipit: Cum simul in populos pacis sanctissima virgo
(fol.121v)
Rubric: Quod casus tabule quam crus fregisse Ia. Picinino dicebant illum claudum ad patrem Nicolaum claudum demiserit
Incipit: Omnis cum modo diceret corona

For Piccinino's death see fol.107

Rubric: Dum referretur Habrahe sacrificium in quo Isahac personam puer agebat quem Antonius pedico deperibat
Incipit: Crudelis genitor genito iam parce cruori
Rubric: Dum mihi in munus aureum Vopisco togam ille multis ego paucis gratias egeram
Incipit: Si mea musa minor uideatur Cosme Vopisca

Vopiscus was Bartolomeo Scala, protégé of the Medici and Chancellor of Florence from c.1465

(fol.122)
Rubric: In promotione Caroli de Medicis ad ecclesiam pratensem
Incipit: Quam male prata carent pastoribus et grege campi

Carlo de' Medici became Provost of Prato in Aug.1460. See Pieraccini, La Stirpe dei Medici di Cafaggiolo, Florence, 1924, I.90

Rubric: In Laurenti portu ad arni hostia
Incipit: Quo deę quonam fluviales itis
Rubric: Cur non ederet de anima Landinus ad Ficianum[sic] excusatio
Incipit: Edere vis animam Landinum Phiciniane
Rubric: Post titulum sepulti
Incipit: Salue care pater cineres saluete parentis
(fol.122v)
Rubric: Ad Petrum Alamannum qui non exscribenda sed scripta epigrammata petebat
Incipit: Scis uersus tibi cur meos negarim
Rubric: Quot voluptates Ro. Martellus dicebat se in Florentino templo captare
Incipit: Hinc oculos Roberte tibi lasciua puella

Roberto Martelli died in January 1463/4. See Arch. di Stato, Florence, Grascia Morti 5, fol.44v

Rubric: Mittens candelam benedictam Iuliano post dimissionem Leurentii
Incipit: I. nostro mea musa Scipioni
(fol.123)
Rubric: Excusatio de his que dabantur vicio Pio pon[tifici (?)]
Incipit: Queritis unde Pio placeant nemus arma penates
Rubric: Laus Cosmi ex invectiva Philelphi
Incipit: Sunt qui te primum patrie dixere parentem

Two other versions of this poem exist, in MS. Florence Laur.54.10, Scala's Collectiones Cosmianae, fol.153 and MS. Laur.90 sup.39 fol.30. The last two lines of all three are different. See Bandini, Cat. Codd. Lat. Bibl. Laur. II, col.650; III, col.552

(fol.123v)
Rubric: Cum primum coram Galeatio postea Ipolite et Sfortia fratre Florentini leones nihil uenationis edidissent excusatio
Incipit: Parcite Sfortiade solitus si frangere tauros

On the failure of the lion hunt arranged for Ippolita Sforza: see letter of Marco Parenti, 22–7 June 1465, pr. Guasti, Lettere di una Gentildonna Fiorentina, Florence, 1877, p.432

Rubric: Ad Reverendissimum Cardinalem Papiensem de his libellis in laudem Campani
Incipit: Non dum sat tibi fecimus Papia

The Cardinal of Pavia was Jacopo Ammanati, cr. 1461, d.1479

Rubric: Cur potius Papia alii Papiensis
Incipit: Cur reliquis Papiensis ais mihi sisque Papia
(fol.124)
Rubric: Laus Peregrini Allii ex nominibus in quosdam suos uersus ad Cos.
Incipit: Hec peregrina neget siquis malus esse latina

Pellegrino Allio (1440– c.1467–8) was in Florence in 1463–4 and then went to Rome. See Flamini, Pellegrino Allio, Pisa, 1893

Rubric: Ad Franciam canonicatum querentem
Incipit: Tu quoque caprinas sumis nunc Francia vestes
Rubric: Epithaphium Siciliani equi in littore Pisano sepulti quem dono Laurens erat habiturus
Incipit: Quos fremitus sentis pelagi ne crede viator
(fol.124v)
Rubric: In ortis Cosmianis sub statua cuiusdam gerentis capite poma cum obducta circum pudibunda veste
Incipit: Quidnam quid rapis o puella furax
Rubric: Cauendum ne quid amplius petam
Incipit: Sum tribus in lustris dominum tria dona precatus
Rubric: E Platone de stella suo dum viueret
Incipit: Stellas stella polo meditaris pluribus vt te
Rubric: Mortuo
Incipit: Stella prius fueras eris et nunc lucifer ante
(fol.125)
Rubric: Ut benefitium quod cum cura uacabat consequerer
Incipit: Es petrus et pelago mittentem retia Petrum

This poem, addressed to Piero de' Medici, is also in MS. Florence B.N. II.X.31, fol.166v

Rubric: Ad Nicodemum Tranchedinum
Incipit: Vis dicam tibi Nicodeme quare
(fol.125v)
Rubric: Mittens Varonem[sic] de origine lingue latine ad Peregrinum Alludens ad nomina [i.e. to Pellegrino Allio]
Incipit: Pyerios quamuis saltus peragraueris omnes
Rubric: Pro Epythaphio Cosmi
Incipit: Clauditur hoc magnus Medices sub marmore Cosmus

Cosimo died 1 Aug. 1464

Rubric: Ex aditu Lucretie ad balnea aque lex
Incipit: Parcite mortales nec tu nisi tempore certo

The poem probably concerns Lucrezia Tornabuoni, wife of Piero de' Medici

(fol.126)
Rubric: Dum edificaret Carolus exceperat domi Hieronymum laborantem morbo calculorum quos ille marmora appellabat
Incipit: Carole iam poterunt Veios migrare quirites
Rubric: Sub statua Dauid ceso Gulia in arca Cosmiana ad animandos pro patria ciues
Incipit: Victor est quisquis petriam tuetur
Rubric: De seditione Florentina quae in nuptias Jo. Tornaboni affinis Petri de Medicis sumpta filia Luce Pithii qui diuerse factionis princeps extiterat finiit
Incipit: Quis finis tandem fuerit ciuilibus armis

Giovanni Tornabuoni married Francesca, daughter of Luca Pitti, in 1466

Rubric: Mittens imaginem Cosmianam in sulphure excusatio materie
Incipit: Si caput inuictum fragili de sulphure princeps
(fol.126v)
Rubric: Ad limen Laurentis templi
Incipit: Sacra sumus Veneres Laurentis limina templi
Rubric: Mittens vitulam in festo die sancte Cecilię cuius plebem in ciuili victoria fueram consecutus. Ediderat autem iisdem ferme diebus Vitellus quidam versus de gemma arbore pro Cosmo secundam pro Petro fingens ad P. Med.
Incipit: Tam gratus tibi si fuit Vitellus
(fol.127)
Rubric: Obierat Iohanni de Medicis filius Cosmus nomine. Obiit et Petro Francisco alius eiusdem nominis. Monendum censui ne amplius illi parem aliquem facerent quem etiam nomine solum esse fata uoluissent
Incipit: Parcite iam Medices Cosmi deducere nomen
Rubric: Ad Anuntiatam dum mercatores quorum insigne aquila aurea est ad illius curam sumendam accederent
Incipit: Virgo precipuum numen Etrurię
(fol.127v)
Rubric: Ad Cosmianum sacellum in cuius prima parto Magi in secunda angeli canentes in tertia Maria partum adorans ut corde uerbo et opere adeuntes sacrificarent pingebatur
Incipit: Regum dona preces superum. Mens Virginis arę
Rubric: Ad marmorariam tabernam dum Carolus Aretinus sculperetur
Incipit: Quem modo formari spectas de marmore uatem

Carlo Marsuppini died in 1453. His tomb was sculpted by Desiderio da Settignano, d.1464

(fol.128)
Rubric: Mortuo Cosmo ostendit ciuitas quid illi obierit. Docoxere enim plures quod cum uerius uiri laudem exprimeret quam statua quam decreuerant hoc ad Io. et B. dysticon
Incipit: Vidistis ne patres qualem Florentia Cosmo
Rubric: Ad hostium[sic] librarię taberne Vespatiani
Incipit: Quisquis es ista priusquam limina nosce Viator

On the shop of the bookseller Vespasiano da Bisticci

(fol.128v)
Rubric: Cum aliquem ex Florentinis Pontifex peteret cum quo tractaret de pace missus est Otho Nicolinus cui alterum deerat brachium
Incipit: Quam cupit hinc uideas pastor Florentia pacem

Probably on Otto Niccolini's mission to Rome in 1467/8

Rubric: Cur tam crebre decoctiones fierent
Incipit: Bella senex.pacem iuvenis. Pius arma.Quietem
Rubric: Cum sine militaribus signis in Florentinos Colio arma mouisset tuereturque se menibus Fauentinis de peste quae exercitum inuaserat
Incipit: Perdere ne posset Colio sua signa reliquit

The condottiere Bartolomeo Colleoni prepared to attack the Florentines in the spring of 1467

(fol.129)
Rubric: Discedens Florentia Roman[sic] Carolus de Borboni qui in conuiuio pomum aureum Lucretie indignanti Marie dixit se loco illius cor relinquere
Incipit: Quanuis sic niueo sinu fouetur

Charles de Bourbon, Archbishop of Lyons, was sent to Rome as envoy of the King of France in October 1466

Rubric: Ad L. unde illi uxor ducenda
Incipit: Gallia si Italie ceruix si Tuscia pectus

Probably to Lorenzo de' Medici; the negotiations for his marriage to Clarice Orsini began early in 1467

Rubric: Sub imagine Danthis
Incipit: Cum patriam Danthes anime tres morte recessus
(fol.129v)
Rubric: Hieronymus Ranucius medicus bononiensis sepius mihi per iocum illud Platinensis retulerat. Coram dicere pontifice. Accessit non multo post orator sue patrie quae cum esset suspecta pont⟨ifici⟩ monui ne in omnibus Platinam uellet referre qui male orando passus fuerat carceres Adriane arcis
Incipit: Non satis est Platinam uerbis retulisse Ranuci

Platina was imprisoned in 1464 by Pope Paul II for his outspokenness

Rubric: Dum ponuntur porte Laurentis templi ex aere nuper in etruria invento
Incipit: Diue quem templi colit ara maior
Rubric: Sub imagine Giannotii aurati et laureati
Incipit: Esset ut ante oculos uite melioris imago

On the humanist and statesman Giannozzo Manetti, d.1459

(fol.130)
Rubric: De sepulchro Laurentii de Medicis quod esset in Laurenti templo et utrinque patens
Incipit: Quam bene Laurenti Medices Laurentia templa

Lorenzo, brother of Cosimo de' Medici, died in 1440

Rubric: In aulum
Incipit: Qui cena tibi factus est amicus
Rubric: Sub imagine diui Laurentii
Incipit: Sum Laurens mihi castus amor mihi laurea palma
Rubric: Victo Hercule Estense dum sub Colione militaret
Incipit: Hercule sub lato queris clauaque relicta

Ercole d'Este was badly wounded at the battle called ‘della Molinella’, July 1467

Rubric: Franciscus Norus Antonio patri sepulchrum posuerat ac super statuam gestantem capite aquam benedictam hocque Epythaphium manibus tenentem
Incipit: Hos quisquis latices petis Viator
(fol.130v)
Rubric: Prope Saluianum templum rem agenti cum uxore uillico in scrobe quam fodiebat ita egesta tellus superruit ut pene abruti sint
Incipit: Dum fodis uxorem pro terra villice parce
Rubric: Sub uersibus Platinensis quos in laudem Reverendissimi domini Papiensis ineptius ediderat quam soleret alludens simul ad id quod cum nescisset prius coram pontifice fingere fuerat missus in carcerem
Incipit: Ex me cum modo quererent sodales
Rubric: Cur Florentinorum arma in nuptias desierint
Incipit: Mars Veneris quondam fuit et Florentia Martis
(fol.131)
Rubric: Quod iussum dystichon de chyrotecis amissis amiseram
Incipit: Quod rem uersus agit preter uada feruida uexi
Rubric: Epythaphium Marci hystrionis Pisani
Incipit: Pisarum lachrimę prius uoluptas
Rubric: Pro Papiensi ad Campanum
Incipit: Auspiciis Liuii quamuis superauerat hostem

To Giannantonio Campano 1429–1477

Rubric: Excusatio quod in quodam ad Reverendissimum d. Papiensem uersu “ras” syllabam producendam breuem posueram
Incipit: Ras breue quod posui miraris maxime princeps
(fol.131v)
Rubric: Ad hoc ipsum Volumen in Anticatonis formam
Incipit: Quo nam quo propera rudis libelle
Explicit: Ne senam oneo petas libelle. / Finis.

To the Cardinal of Pavia.

Additional Information

Record Sources

Typescript description by Bodleian Library staff.

Last Substantive Revision

2017-07-01: First online publication.