A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Laud Misc. 474

Summary Catalogue no.: 952

Sermons (mostly Geoffrey Babio, Ivo of Chartres, 'Jacobus Berengarius'); etc. Germany, s. xii.

Contents

Summary of Contents: Mostly sermons of Geoffrey Babio (Schneyer II.150-9, listing this manuscript) with some by Ivo of Chartres, and some found in a collection attributed to a shadowy 'Jacobus Berengarius' (Schneyer III.877-86)

Language(s): Latin

(fols. 1r-3r)
Rubric: Sermo de aduentu domini
Incipit: Dicite pusillanimes […] Aduentum domini fratres karissimi in tanta caligine
Explicit: digne recipiatis regem apostolorum
Geoffrey Babio, Serm. 1
(fols. 3r-4r)
Rubric: In uigilia natalis domini sermo
Incipit: Sanctam ac desiderabilem gloriosam ac singularem sollempnitatem
Explicit: feliciter peruenire prestante […]
Geoffrey Babio, Serm. 2
(fols. 4r-5v)
Rubric: In nat(ale) domini sermo
Incipit: Apparuit benignitas […] Acquisierat sibi fratres karissimi genus humanum
Explicit: ut dignetur nos recipere in celesti Ierusalem
Geoffrey Babio, Serm. 3
(fols. 5v-6v)
Rubric: De octaua domini sermo
Incipit: Natalis dominici diem celebramus octauum in quo puer Ihesus a parentibus carnis sue carnale circumcisionis accepit sacramentum
Explicit: preparata habeamus

Also in Beinecke Library, Marston MS. 135, fol. 158r-v.

(fols. 6v-8r)
Rubric: De epiphania domini sermo
Incipit: Cum natus esset […] Cum creator omnium, fratres karissimi, formam serui
Explicit: ad celestem curiam ascendere, qui uiuit et regnat
Geoffrey Babio, Serm. 6
(fols. 8r-10r)
Rubric: In purificacione sancte Marie sermo
Incipit: Postquam impleti \sunt/ dies purgacionis […] Consuetudo erat fratres karissimi in ueteri lege
Geoffrey Babio, Serm. 8
(fols. 10r-11r)
Incipit: Fecit deus duo luminaria […] Sic uoluit fratres karissimi deus facere
Explicit: ubi pax et gaudium et uita sunt per[sic] perducat, qui uiut et regnat
Geoffrey Babio, Serm. 63
(fols. 11v-12r)
Incipit: Adorna thalamum tuum […] Que est ista syon que thalamum suum precipitur adornare nisi sancta ecclesia
Explicit: hostiam uiuam et immaculatam domino offeratis, per eundem.

Also in Marston MS. 135, fol. 25r-v; Shailor comparres Schneyer 8.605 (96) and 710 (58).

(fols. 12r-13v)
Incipit: Audi Israel […] Ammonet nos dominus noster fratres karissimi per Iheremiam
Explicit: gaudere cum eo in celis, per omnia secula seculorum amen
Geoffrey Babio, Serm. 9
(fols. 13v-15r)
Rubric: De quadragesima
Incipit: Si quis diligit me […] Consuetudo erat fratres karissimi in ueteri lege
Explicit: possitis eum recipere, qui […]
Geoffrey Babio, Serm. 10
(fols. 15r-17r)
Incipit: Maria soror Moysi […] Vlciones fratres karissimi ueteris testamenti
Explicit: introire gaudentes, per Christum […]
Geoffrey Babio, Serm. 11
(fols. 17r-18v)
Incipit: Nolite diligere mundum […] Est quidam spiritualis inimicus qui genus humanum excecat
Explicit: penitencie inspiret, qui […]
Geoffrey Babio, Serm. 12
(fols. 18v-20r)
Incipit: Excutere de puluere […] Audite fratres karissimi quam dulciter quam effectuose
Explicit: in terra uiuencium, qui uiuit […]
Geoffrey Babio, Serm. 13
(fols. 20r-23r)
Rubric: In palmis sermo
Incipit: Dicite filie syon ecce rex tuus […] Mandat uobis rex celestis fratres karissimi
Explicit: ad palmas Ierusalem, qui uiuit […]
Geoffrey Babio, Serm. 15
(fols. 23r-24v)
Rubric: Item in palmis
Incipit: Dominus noster Ihesus Christus ut sanctificaret […] Satis fratres karissimi audistis ordinem redempcionis nostre, sed dignum est
Explicit: quod est magnum peccatum ut ait Gregorius in Dialogo
Geoffrey Babio, Serm. 16
(fols. 24v-27r)
Incipit: Sicut per Iheremiam prophetam, Preparamini contra […] Vos, fratres karissimi, congregati estis in domo Domini
Explicit: recipiatis coronam uite
Geoffrey Babio, Serm. 58
(fols. 27r-28v)
Rubric: De sacerdotibus
Incipit: Labia sacerdotis custodiunt […] Audite fratres karissimi quantum thesaurum
Explicit: redeatis ubi regnat dominus noster cum angelis suis, per omnia […]
Geoffrey Babio, Serm. 72
(fols. 28v-29v)
Incipit: Designauit dominus Ihesus alios discipulos […] Elegit fratres karissimi dominus in primitiua ecclesia
Explicit: Vobis dicit dominus, Negociamini dum uenio
Geoffrey Babio, Serm. 54
(fols. 29v-31r)
Rubric: In capite ieiunii
Incipit: Scitote fratres karissimi quia uetus homo noster crucifixus est […] Letum nuncium affert uobis fratres karissimi apostolus
Explicit: in uirtutibus resurgat, qui vivit […]
Geoffrey Babio, Serm. 17
(fols. 31r-32r)
Incipit: Estote imitatores mei […] Ammonet fratres karissimi apostolus ut sicut filii estis
Explicit: per eam possitis consequi eternam, quod ipse […]
Geoffrey Babio, Serm. 20
(fols. 32v-33r)
Rubric: In capite ieiunii
Incipit: Hodie mater ecclesia filios suos in quibus detrimentum se sensisse cognoscit
Explicit: saluus sit in die uestre resurrectionis
Ivo of Chartres, Sermo 13 PL 162.579-81.
(fols. 33r-35v)
Rubric: In cena domini
Incipit: Dominus noster Ihesus Christus in qua nocte tradebatur […] Inminente fratres karissimi passionis articulo
Explicit: Qui ficte osculabitur inimicum socius Iude erit, qui ex dilectione Christi imitator. Deus autem pacis et dilectionis, pacem et dilectionem uobis tribuat.
Geoffrey Babio, Serm. 19
(fols. 35v-37v)
Incipit: Venite filii audite me, timorem domini docebo uos. Audite fratres quam dulci uoce
Explicit: ubi in eternum gaudeatis, iuuante […]
Geoffrey Babio, Serm. 23
(fols. 37v-39r)
Rubric: Sermo in pascha
Incipit: Paulus apostolus ait Et enim pascha nostrum immolatus est Christus. Si igitur pascha Christus pensandum nobis est
Explicit: pigri non sumus, adiuuat ipse quem amamus, Ihesus dominus noster
Geoffrey Babio, Serm. 25
(fols. 39r-40v)
Rubric: Item in pascha
Incipit: Diuina scriptura fratres karissimi nos aliquando
Explicit: ab omni aduersitate nos defendat
Geoffrey Babio, Serm. 26
(fols. 40r-v)
Rubric: Item in pascha
Incipit: Cum cetere festiuitates in recordacione rerum gestarum leticia spirituali fidelium mentes afficiant
Explicit: gaudia toto desiderio transeamus.
Ivo of Chartres, Sermo 18 PL 162.589-91.
(fols. 40v-41r)
Incipit: Qui uult hominem exhibere perfectum in christo reperiet omnia documenta uirtutum
Explicit: coheredes autem christi.
Ivo of Chartres, Sermo 16 PL 162.586-88.
(fols. 41r-v)
Rubric: Item de resurrectione domini
Incipit: Hodie fratres uictoria Christi completa est, hodie triumphalia uexilla eius eriguntur, de spoliatione sua dolet cum principe Tartarus
Explicit: ab imperatore completo suo agone coronam percipant […]
Ivo of Chartres, Sermo 19 PL 162.591-2.
(fols. 41v-42r)
Incipit: Nemo uestrum dubitet karissimi duos esse redemptoris aduentus. Quorum primum precessisse alterum adhuc esse futurum certa fide cognoscimus
Explicit: Beati enim misericordes quoniam ipsi misericordiam consequentur […]

'Berengarius', Serm. 46 (Schneyer III.880)

(fols. 42r-v)
Incipit: Penitentiam agite appropinquabit enim regnum celorum. Euangelice tuba lectionis fratres karissimi modo auribus insonuit
Explicit: dum potest inueniri misericordia, quia appropinquabit regnum celorum […]

Cf. Marston MS. 135 fols. 21r-22r.

(fols. 42v-43r)
Incipit: Quanti meriti sit elemosinam facere sententiam domini in euangelio fratres aduertite. Date inquid elemosinam
Explicit: Dimittite inquid et dimittetur uobis, date et dabitur uobis

'Berengarius', Serm. 47 (Schneyer III.880)

(fols. 43r-v)
Incipit: Populus domini et oues pascue eius […] Duas confessiones esse bonas et deo acceptabiles sancta nobis fratres karissimi declarat auctoritas
Explicit: Aperite mihi portas iusticie ingressus meas c(on)f(itebor) d(omino) h(ec) p(orta) d(omini) ius(ti) int(rabunt) ...

'Berengarius', Serm. 48 (Schneyer III.880) but ending differently, cf. Marston MS. 135 fols. 23r-24r.

(fol. 43v-45r)
Incipit: Verbum crucis pereuntibus stul⟨ti⟩cia […] Fratres karissimi quia fidelibus locuturi
Explicit: sit communiter salus, iuuante […]
Geoffrey Babio, Serm. 28
(fol. 45r-46v)
Rubric: In letania maiori
Incipit: Quis uestrum habebit amicum […] Modo sunt dies rogacionum
Explicit: dei pietas commoueatur, qui uiuit
Geoffrey Babio, Serm. 29
(fol. 46v-47v)
Incipit: Confitemini ad alterutrum peccata uestra […] Cum in aliis fratres karissimi diebus ad confessionum
Explicit: et metet, in presenti de mundanis, in futuro de celestibus, iuuante […]
Geoffrey Babio, Serm. 30
(fol. 47v-49r)
Rubric: In ascensione domini sermo
Incipit: Eleuatus est sol […] Hodie est fratres karissimi ascencionis domini iocunda festiuitas
Explicit: simus remunerati, iuuante […]
Geoffrey Babio, Serm. 31
(fol. 49r-50r)
Rubric: De pentecosten
Incipit: Verbo domini celi firmati sunt […] Fratres karissimi scire debeatis quam et quanta
Explicit: a uiciis mundemus ut mereamur suscipere, qui uiuit […]
Geoffrey Babio, Serm. 32
(fol. 50r-51v)
Rubric: Item
Incipit: Dum complerentur dies Pentecostes […] Congruum est satis fratres karissimi ut his diebus
Explicit: de labore nostro remuneret, qui vivit […]
Geoffrey Babio, Serm. 33
(fol. 51v-52r)
Rubric: De sancto Iohanne baptista sermo
Incipit: Vbi uenit plenitudo temporis […] Fratres karissimi magna dispensacione uoluit deus
Explicit: fructuum copiam tribuat, auxiliante […]
Geoffrey Babio, Serm. 34
(fol. 52r-54r)
Rubric: De Sancta Maria
Incipit: Intrauit Ihesus quoddam castellum etc. In scriptura sacra res una et eadem multociens iunenitur diuersa significare
Explicit: et nos participes simus meritis et precibus eius […]

Ralph d'Escures (ps.-Anselm), Hom. 9, de assumptione

(fol. 54r-55r)
Incipit: Gaudent(?) angeli laudantes benedicent dominum. Sicut regina nostra uirgo maria incomparabilis est ceteris uirginibus
Explicit: si tales fuerimus de massa peccatorum assumpti sumus ...

'Berengarius', Serm. 52 (Schneyer III.880)

(fol. 55r-56r)
Incipit: Paradisi porta per Euam cunctis clausa est […] Sicut dolendum est de conditione temporalis miserie et dampnacionis eterne quam per Euam incurrimus
Explicit: spiritus hominis saluus sit in die domini nostri Ihesus Christi

'Berengarius', Serm. 53 (Schneyer III.880)

(fols. 56v-57r)
Incipit: Duas Moyses tubas de argento constituit ut earum clangorem
Explicit: ualeamus obtinere benedictionem ab Ysaac scilicet patre nostro Ihesu Christo

Also in Besancon, MS. 233, fol. 102r, and the 'Zdik homiliary', fols. 179v-180v (Jan Bistřický, 'K tak zvanému Zdíkovu homiliáři', Listy filologické / Folia philologica, Roč. 84, Čís. 1 (1961), pp. 66-84.

(fols. 57r-58v)
Incipit: Ecce quam bonum […] Sic gratulatur dilectissimi
Explicit: custodiat corda nostra in Christo […]
Geoffrey Babio, Serm. 37
(fols. 58v-59r)
Incipit: Cum egrederetur Loth […] Novisitis fratres karissimi quia Loth nepos Abrahe
Explicit: nichil carius cum possidetur
Geoffrey Babio, Serm. 36
(fols. 59r-61r)
Incipit: Sic ait apostolus Paulus, Non est potestas nisi a deo […] Audite fratres karissimi quid apostolus domini clamat uobis
Explicit: unum corpus efficiamur in secula seculorum amen
Geoffrey Babio, Serm. 41
(fols. 61r-62r)
Incipit: Nemo mittit uinum nouellum […] Dominus, fratres karissimi, loquens hominibus aliquando per figuras, aliquando per similitudinem, contra illos protulit qui in mundis uasis uerbum predicacionis recipiunt
Explicit: Sperate ergo in domino ut dicatis cum psalmista, Domine deus meus in te […]

Cf. Marston MS. 135 fols. 84r-86r (ending differs)

(fol. 62r-63v)
Incipit: Conuertimini et agite penitentiam ab omnibus […] Audite fratres quante misericordie quante pacientie est redemptor noster
Explicit: confirmet uos in omni opere ut spiritus sit saluus in die domini.
Geoffrey Babio, Serm. 59
(fol. 63v-70r)
Incipit: De ecclesie sacramentis locuturi prius ipsa sacramenta ponamus, postea uero quid significant
Explicit: et indigentibus elemosinas largiatur
Bruno of Segni, De sacramentis ecclesiae PL 165. 1089–1110
(fols. 70r-72r)
Rubric: Sermo ad vincula Sancti Petri
Incipit: Sollempnem obseruantiam huius festiue diei a ritu gentilium supersticionum in religionem commutans suscepit ecclesia
Explicit: liberum abire permisit. Dicit preterea huius uictorie memoriam||
BHL 6682

Breaks off incomplete at the end of fol. 72r; fol. 72v blank. Part of fol. 71v left blank due to parchment flaws.

(fols. 73r-75r)
Rubric: Sermo in dedicacione ecclesie
Incipit: Fundamenta eius in montibus […] Gloriosam fratres karissimi ciuitatem cepit ab inicio mundi dominus edificare
Explicit: De quibus Dauid, Qui loquuntur pacem pro(ximo) s(uo) m(ala) a(utem) in c(ordibus) e(orum)
Geoffrey Babio, Serm. 48
(fols. 75r-77r)
Rubric: Item de dedicatione
Incipit: Salomon edificauit domum […] Omnia fratres karissimi antique facta leguntur sunt figura noue, et propter nos memorie commendata. Templum autem domini antiquitus
Explicit: et preciosum confessorem Nicholaum ut eius meritis eternam patriam mereri possitis ....
Geoffrey Babio, Serm. 49
(fols. 77r-79r)
Incipit: Conuertimini et agite penitentiam ab omnibus […] Audite fratres karissimi quante misericordie quante pacientie est redemptor noster
Explicit: confirmet uos in omni opere bono ut spiritus sit saluus in die domini.
Geoffrey Babio, Serm. 59

As at fols. 62r-63v above.

(fols. 79r-80v)
Incipit: Filii hominum usque quo graui corde […] Fratres karissimi, si filii dei estis, audite correctionem patris. Increpat nos dominus
Explicit: facit deus pauperes, ut probet diujtes, alii dant se ipsos, ut martires, sicut sanctus simphorianus, et alii sancti quam plurimi feliciter
Geoffrey Babio, Serm. 61
(fols. 81r-82r)
Incipit: Prima dedicacio templi domini a Salomone tempore autumpni, media a Zorobabel et Ihesu sacerdote tempore ueris
Explicit: quia felicissima actio dicere ymnos regi conditori. Vnde illud, Beati qui habitant ...

Cf. PL 186.426-7 (Zacharias Chrysolopolitanus, Unum ex quattuor); also in British Library, Harl. MS. 3773, fols. 102r-103r.

(fols. 82r-83v)
Rubric: De epiphania domini sermo
Incipit: Locus nam\que/ in quo dominus nasciturus erat Bethlehem antea uocatus est, quia futurum erat profecto ut uerus panis ibi
Incipit: In hoc ewangelio tria sunt que nobis euangelista commendat, personam nascentis, ubi ait, Cum natus esset
Explicit: siue tres magi cum tribus muneribus uenerunt quia gentilis populus ad fidem ueniens tres naturales uirtutes secum detulit, phisicam, ethicam, logicam id est naturalem, moralem et rationalem
(fol. 83v-84r)
Rubric: Secundum Lucam ... Omelia venerabilis Bede presbiteri
Incipit: In tempore illo. Eiciens Ihesus demonium […] Demoniacus iste qui apud Matheum
Explicit: uel ad similitudinem Helie ignem deponeret

In fact a cento of Bede, On Luke III.4 (CCSL 120, pp. 231-2; PL 92.475-6) and Haimo of Auxerre, Hom. 42 (PL 118.255-6)

On fol. 84v, originally blank, are notes (s. xii/xiii) on (a) genuflection during the Ember Days except Pentecost, 'Legitur in ordine Romano quod in omni jejunio quatuor temporum nisi infra Penthecosten genua flectimus ... (cf. PL 151.1002) (b) the significance of the three masses said at Christmas.

Physical Description

Secundo Folio: sensus ho|(fol. 2r)minum ut intelligerunt
Form: codex
Support: parchment; remnants of medieval repairs.
Extent: i (parchment) + 84 + i (parchment) leaves. Fol. i is a medieval parchment endleaf (fol. i verso with 'De adventu domini', s. xv). Fol. 85 is a parchment endleaf of the date of the binding.
Dimensions (leaf): c. 190 × c. 120 mm.
(Variable: many irregular edges)
Foliation: i, 1-85 numbered in modern (19th-cent.) pencil.

Collation

1(8)-9(8) (fols. 1-72) | 10(8) (fols. 73-80) | 11(4) (fols. 81-4)

Layout

Ruling in faint lead point, single column. Written space c. 155-60 × c. 90-95 mm. Fols. 1-72: 36 lines.

Fols. 73-80: 31 lines.

Fols. 81-4: 32 lines.

Hand(s)

Protogothic, s. xii, by several hands, above top line.

Decoration

Coloured initials in red.

Rubrication.

Unfilled space for rubrics.

Additions:

Marginal additions, 15th century, fols. 50v, 82v; nota marks throughout in ink and red 'crayon'.

Binding

Brown tanned calf over laminated pulpboard for Archbp. Laud, c. 1638–1639

History

Origin: 12th century ; Germany

Provenance and Acquisition

Mainz, Carthusian abbey of St Michael : identifiable by second folio as the first part of K XII P in cat. i (Mainz, StB I 577, fol. 257r ‘Sermones de tempore et sanctis', 2o fo ‘sensus hominum ut intelligerunt’) and the first part of K XI S a in cat. ii (Mainz, StB, Hs. I 576, fol. 155r, 2o fo ‘sensus hominum’). (The second part of K XII P / K XI S is now MS. Laud Misc. 488.)

William Laud, 1573–1645: ex-libris inscription of Archbp. Laud, dated 1638, at the lower margin of fol. 1r.

Given to the Bodleian as part of his third donation, dispatched on 28 June 1639.

Record Sources

Description by Matthew Holford and Alison Ray, Jan. 2024. Previously described in the Quarto Catalogue (H. O. Coxe, Laudian Manuscripts, Quarto Catalogues II, repr. with corrections, 1969, from the original ed. of 1858–1885).

Digital Images

Digital Bodleian (full digital facsimile)

Last Substantive Revision

2024-01-05: Description revised for Mainz digitization project.