A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Laud Lat. 105

Summary Catalogue no.: 863

Composite, various scholastic works; France (?) and Germany (?), 12th century and 13th century, early

Physical Description

Composite: fols. 1–47 || fols. 48–138 || fols. 139–141 || fols. 142–181 || fols. 182–204 || fols. 205–256 (several sections) || fols. 257–312
Form: codex
Support: parchment
Extent: ii + 312 + ii leaves (i-ii, 1–314)

Binding

Brown tanned calf over laminated pulpboard for Abp. Laud, 1637–1639.

History

Provenance and Acquisition

Eberbach, Cistercian abbey: the whole volume identifiable as g 8 in the library catalogue of 1502.

Eberbach ex libris with a monogram of J.W., 1583 (fol. 229r)

William Laud, 1573–1645, 1637.

Part of his third donation to the Bodleian, 1639.

MS. Laud Lat. 105 – Part 1 (fols. 1–47)

Contents

Language(s): Latin

1. (fols. 1ra-4va)
Sermons
(fols. 1ra-2ra)
Rubric: Sermo Mauricii episcopi in synado
Incipit: Si fornicatus est Israel […] Verba hec, fratres mei, Osee sunt prophete qui nomine et opere saluatorem prefigurauit
⟨Petrus Comestor⟩, Sermo

Listed in Schneyer (IV.644) as no. 122 (this ms. listed); apparently identical with no. 17 (Schneyer IV.637), beginning part way at PL 198.1830.

(fols. 2ra-2va)
Rubric: Sermo episcopi mauricii in die beati uictoris
Incipit: Dixit ad gedeonem angelus, Tolle carnem et panes et pone supra petram […] Considerandum est fratres mei, quibus uirtutibus, quibus uirtutum gradibus et quantis bonorum exercitiis beatus victor et alii martyres premium quod habent sint assecuti
Explicit: in futuro pro uirtutibus remunerando dominus noster […]

Not in Schneyer.

(fols. 2vb-3va)
Rubric: Sermo magistri p(etri) de petro et paulo apud sanctam genos.
Incipit: Vt intinguatur pes tuus […] Viderunt apostoli ingressum domini in celis in die ascensionis et post ea induti uirtute ex alto predicauerunt
Explicit: iudicare uiuos et mortuos et seculum per ignem amen
Petrus Comestor, Sermo 139

Schneyer IV, pp. 646 (from this ms.)

(fols. 3va-4va)
Rubric: Sermo m(agistri) p(etri) mand(ucatoris) in die ascensionis apud sanctum uictorem
Incipit: Oritur sol et occidit […] Si simplicitatem horum uerborum simpliciter attendamus
Explicit: iudicare uiuos et mortuos et seculum per ignem amen
Petrus Comestor, Sermo 103

Schneyer IV, pp. 643 (from this ms.)

2. (fols. 4va-43rb)
Maurice of Sully, Sermones
Rubric: Sermo ad sacerdotes qui est prologus libri sequentis
Incipit: Evangelistis evangelizare, predicatoribus · predicare, doctores docere
Explicit: in lumine eius videbimus lumen […]

Schneyer IV.170–178, nos. 1, capitula (fol. 9v), 2–17, 19–24, 26–71. Sermo 3, de oratione dominica, is by Richard of St-Victor (R. Goy, Die Handschriftliche Uberlieferung der Werke Richards von St. Viktor im Mittelalter (2005), 2.2.1.1.2).

3. (fols. 43rb-45vb)

Texts on the creed, circulating with Sully's sermons: see J. Longère, Les sermons latins de Maurice de Sully, évêque de Paris (+1196): Contribution à l’histoire de la tradition manuscrite, Instrumenta Patristica et Mediaevalia (1988), appendix 1.

(fols. 43rb-44rb)
Rubric: De symbolo
Incipit: Credo in deum Quo nomine uocatur hec doctrine apostolica? Simbolum. Simbolum autem in greco et latina lingua uocatur, latina uero dicitur collocutio vel collectio
Explicit: amen hebreus sermo est, latine dicitur uere, fideliter, sive fiat
Stegmuller 10837, cf. 9053, 10675, etc.
(fol. 44rb)
Rubric: Ier. de inuentione symboli
Incipit: Decimo die post ascensionem discipulis pre timore iudeorum
Explicit: Carnis resur. Mathias. uitam eternam amen.

On the distribution of the articles of the creed among the apostles: pr. Longère, Les sermons latins, 395.

(fols. 44rb-45vb)
Incipit: ⟨Q⟩uicumque uult id est si uniusquisque uult cupit uel desiderat. Quare dicitur quicumque? Ideo dicit quicumque quia deus non est acceptor personarum
Explicit: sepe reperit dicens Hec est fides […]

Cf Paris, BnF Latin 14417 fols. 138ra-vb = Stegmüller, Bibl. 7706 (here without prologue); attributed with query by Stegmüller, Bibl. to Stephen Langton

4. (fols. 45vb-46va)
On the punishment of sinners after death
Incipit: Beati mortui qui in domino moriuntur. Et mors peccatorum pessima, quia triginta tria mala concomitantur eos. Vndecim in anima, vndecim in corpore
Explicit: Unde idem Ysaias, congregabuntur in congregationem unius fascis in lacum, quasi dicat, unus super alium pro augmento pene ad se inuicem comprimendus

Thirteenth-century addition in a different hand. Rest of fols. 46va-b blank. Fol. 47r-v blank except for later title for the following article.

Physical Description

Form: codex
Support: parchment
Dimensions (leaf): 265 × 170–180 mm.

Layout

Written in two columns of 45–46 lines. Written above top line. Written space 200–224 × 120–144 mm. . Quire 1 (fols. 1–8) pricked in outer and inner margins, otherwise pricked only in the outer margin.

Decoration

2-line coloured red initials (several not filled in)

History

Origin: 13th century, early ; Germany (?)

MS. Laud Lat. 105 – Part 2 (fols. 48–138)

Contents

Language(s): Latin

1. (fols. 48r-90r)
⟨Andrew of Saint-Victor⟩, Commentary on Twelve Minor Prophets
Incipit: Quanta sit Osee prophete difficultas, quanta et in sententiis obscuritas
Explicit: quibus ille respondet Helias, qui veniet etsi credideritis iam venit, in Elia Iohannem intelligens.
Final rubric: \Finit Hugo in duodecim prophetas/
2. (fol. 90v)

Contemporary additions:

Charms
Rubric: Contra uermem equorum intrinsecus
Rubric: Contra uermem extrinsencus
Medical recipes
Incipit: Ad oculos. Bethonica . eufrasia . Polegium . equaliter
Verses
Incipit: Omnipotens factor est kyrieleis bonus ymas [sic]
Explicit: Quatenus austerum uitet minuendo dolorem

For a variant version (beg. 'Omnibus equat discipulum') presented as a text for the years 1191 to 1257 see Monika E. Müller, Der Bernward-Psalter im Wandel der Zeiten (2013), 44.

On the seven deadly sins
Incipit: Species superbie in dictis, in factis, in veste, in corpore, in facie, in incessu, et aliis multis

Followed by distich: ‘Quis quid ubi quando cur quomodo cum quibus et quot […]

On the ten commandments
Rubric: De decem preceptis
Incipit: Dilectio dei dilectio proximi custodia sabbati
Rubric: Item decem preceptis versifice
Incipit: Sunt precepta decem totam pigentia[sic] legem
3. (fols. 91r-138v)
⟨Andrew of Saint-Victor⟩, Commentary on the Bible (Genesis - Kings)
Incipit: Difficile quod durum, quod grave, quod asperum est, observatur
Explicit: usque ad xii annum regni eiusdem Achaz, viii scilicet annis regnum Israel sine rege fuit.

Rest of fol. 138vb blank.

Physical Description

Form: codex
Support: parchment
Dimensions (leaf): 265 × 170–180 mm.

Layout

Written in two columns of 51 lines. Written space 217–220 × 146–150 mm. . Written above top line. Fols. 48–90 pricked in outer and inner margins.

Decoration

Spaces for initials not filled in.

History

Origin: 12th century, second half ; France (?)

Provenance

Magister Hugo, monk at the Abbey of Eberbach, inscription, c. 1200: 'Hugo magister' (fol. 48r).

MS. Laud Lat. 105 – Part 3 (fols. 139–141)

Contents

Language(s): Latin

1. (fols. 139r-141r)
Sermons
(fols. 139rv)
Incipit: Gustate et videte quam suavis est Domninus. Beatus vir qui sperat in eo. Fratres et domini omnium sanctorum sollempnitas nos ammonet
(fols. 139v-140r)
Incipit: Botrus cypri dilectus meus mihi in vineis Engadi. Fratres et domini mei pia hesitatione et quadam formidine moveor quotiens egredior a me ad vos propter uestram exhortationem
(fols. 140v-141r)
Incipit: Beatus vir cuius est auxilium abs te ... in loco quem posuit. Fratres et domini sicut non congruit ut parvus et humilis
Explicit: nos perducere dignetur optimus magistorum dominus noster iudex noster Ihesus Christus qui cum Patre et Spiritu Sancto vivit et regnat per omnia secula seculorum. Amen.
(fol. 141r)
Hugh of St Victor, Misc. I, 172
Incipit: Duobus modis diabolus humilitatem oppugnat, per iniuriam uidelicet et per reuerentiam
Explicit: maiori attestatioine firmare concupiscit.
(fol. 141r)
Incipit: Amor ignis est. Et est amor bonus, ignis bonus ignis caritatis. Et est amor malus, ignis malus ignis cupiditatis

Physical Description

Form: codex
Support: parchment
Dimensions (leaf): 265 × 170–180 mm.

Layout

Written in two columns of 61 lines. Written space 230 × 162 mm. . Written above top line.

Decoration

No decoration.

History

Origin: 12th century, second half ; Germany (?)

Provenance

Note of the visit of Berthold Von Henneberg, Archbishop of Mainz to Abbey of Eberbach on 18 June 1488 (f. 140v)

MS. Laud Lat. 105 – Part 4 (fols. 142–81)

Contents

1. (fols. 142r-181r)
Peter Lombard, Commentary on Psalms
Incipit: ⟨C⟩um omnes prophetas spiritus sancti revelatione constet esse locutos
Explicit: Vel ueteres alia littera Posuisti

Breaks off incomplete at PL 191.392.

Rest of fol. 181ra and fol. 181rb blank (except for later addition 'Dum pater abbas filiam suam proponit visere | Cartam', the opening of the Goliardic poem 'De visitatione abbatis', The Latin Poems: Commonly Attributed to Walter Mapes (1841), 184); fol. 181v blank.

Language(s): Latin

Physical Description

Form: codex
Support: parchment
Dimensions (leaf): 265 × 170–180 mm.

Layout

Written in two columns of 52–53 lines. Written space 200 × 145 mm.

Decoration

No decoration.

History

Origin: 12th century, second half ; Germany (?)

Provenance

Script of fols. 177v-181r has several Italian characteristics.

Magister Hugo, monk at the Abbey of Eberbach, inscription, c. 1200: 'Hugo magister' (fol. 142r).

MS. Laud Lat. 105 – Part 5 (fols. 182–204)

Contents

1. (fols. 182r-204v)
Robert of Melun, Quaestiones super epistolas Pauli
Incipit: Inter omnes corporeas creaturas solus homo ad imaginem Dei
Explicit: sic quoque dicitur iuste retribuere.
Language(s): Latin

Physical Description

Form: codex
Support: parchment
Dimensions (leaf): 265 × 170–180 mm.

Layout

Written in two columns of 59 lines. Written space 225 × 145 mm. Written above top line.

Decoration

No decoration.

History

Origin: 12th century, second half ; France (?)

MS. Laud Lat. 105 – Part 6 (fol. 205–256)

Quaestiones theologicae

Contents

Language(s): Latin

1. (fols. 205r-220v)
⟨Odo of Soissons (?)⟩, ⟨Quaestiones theologicae⟩
Incipit: Quicumque transgreditur preceptum evangelii peccat criminaliter. Preceptum evangelice est, Nolite eradicare zizania, ergo non sunt eradicanda zizania, ergo non sunt destruendi mali

For manuscripts see G. R. Evans, ‘The Place of Odo of Soissons’ 'Quaestiones': Problem-Solving in Mid-Twelfth Century Bible Study and Some Matters of Logic and Language’, Recherches de Théologie Ancienne et Médiévale 49 (1982), 121–140, who comments (126) 'there can be little doubt that the teaching of Odo of Soissons lies behind the collection as a whole, but it may never be possible to establish how much is owed to the work of his pupils and how much imported material has contaminated the collection as he left it'. Printed from BnF MS. Latin 3230 by J. Pitra, Analecta novissima spicilegii Solesmensis altera continuatio tom. II (Paris, 1888), here pp. 108–68, nos. 296–305 (ending at 'ergo iniuste ago' with a version of the final paragraph added in the upper margin), 306–26 (ending fol. 218vb 'Jacobo autem minori et Petro non defecit', bottom of p. 168). Followed (fol. 218vb) by four short sections, not in Pitra, beginning:

Incipit: Triplex est imago, creationis, imago recreationis, imago similitudinis. Imago creationis est in qua creatus est homo

Followed (fol. 219rb) by contemporary or slightly later addition in a different hand beginning:

Incipit: Nota alio modo accipi principium cum dicitur principium filii, alio cum dicitur principium spiritus sancti, et alio modo cum dicitur principium creaturarum
2. (fols. 221r-228v, 229v-233vb)
Quaestiones theologicae
Incipit: Deus aliquem dilexit illum modo non diligit, ergo falsum est quod quemcumque diligit deus semper eum dilexit. Solutio, multis modis d(istinguitu)r hec locutio, Deus diligit
Explicit: que circa hec sunt, videamus

Another hand adds 'sequens textus conceditur panis' and 'Quod hic deest quere in quarto folio'

Incipit: (fol. 229va) \uideamus/ conceditur panis mutatur in corpus, panis transit in corpus
Explicit: ergo iuste caruit uisione dei. In futura(?) iste uiuus

Fol. 229r originally blank; ex libris added 15th century and 1583; text on fol. 229v continues from fol. 228v

Fol. 234ra-vb, text continues from fol. 252v.

3. (fol. 234vb-236va)
Richard of St-Victor, Explicatio aliquorum passuum difficilium Apostoli (extract?)
Incipit: Si ea que de lege ab apostolo
Explicit: Nam hoc illis contulit gratia divina, non autem legis doctrina. Quisquis es ista lege nec sis lector sine lege.

PL 196.666–673D. Rest of fol. 236va blank., fol. 236vb blank.

4. (fols. 237r-252v, 234ra-vb)
Quaestiones theologicae
Incipit: Queritur an Christus antequam Petrus ipsum negasset vellet se verum dixisse cum dixerit petro, ter me negabis
Explicit: alter potest transire per purgatorium et alter non

fol. 252v, a marginal addition: 'quod hic deest quere in principio tercii \⟨quar⟩ti(?)/ quaterni'.

5. (fols. 253r-256rb; 256v blank)
Quaestiones theologicae
Incipit: Si quis interrogatus de filio quid ipse sit, conuenienter potest responderi deus et homo
Explicit: In tercia militamus, huius munimine quartam inpugnamus et quintam vitamus.

Physical Description

Written in several sections of varying dimensions for both parchment and written surface.
Form: codex
Support: parchment
Dimensions (leaf): 265 × 170–180 mm.
except for fols. 229–236:
Dimensions (leaf): 250 × 165 mm.
except for fols. 253–256:
Dimensions (leaf): 245 × 165 mm.

Layout

fols. 205–220: 2 cols., 46–48 lines, written space 200 × 125 mm.

fols. 221–228: 2 cols., 43–44 lines, written space 190 × 110–115 mm.

fols. 229–236: 2 cols., 57–58 lines, written space 197 × 120 mm.

fols. 237–252: 2 cols., 47–48 lines, written space 200 × 125 mm.

fols. 253–256: 2 cols., 47 lines, writen space 200 × 125 mm.

Decoration

Sometimes 2-line red initials with simple arabesque decoration at the beginning of texts.

History

Origin: 12th century, late, or 13th century, early ; France (?)

MS. Laud Lat. 105 – Part 7 (fols. 257–312)

Contents

1. (fols. 257r-312v)
Priscian, Institutiones grammaticae,

bks. i-vi (breaks off imperfect).

Rubric: Institutio de arte, incipit grammatica Priscianus Cesariensis gramaticus Iuliano consuli ac Patritio.
Incipit: Cum omnis eloquentiae doctrinam et omne studiorum genus sapientiae
Explicit: ad nos venit errans mihi sole ||
Language(s): Latin

Physical Description

Form: codex
Support: parchment
Dimensions (leaf): 265 × 170–180 mm.

Layout

Written in single column of 28–31 lines. Written space 220–225 × 140 mm.

Decoration

Decorated initial, fol. 257v (Pächt and Alexander i. 468, pl. XXXVIII)

Coloured initials (alternating red and green), with some occasional decoration.

History

Origin: 12th century, first half or middle ; France (?)

Additional Information

Record Sources

Description by Tuija Ainonen and Matthew Holford (January 2020, rev. Sept. 2020). Previously described in the Quarto Catalogue.
H. O. Coxe, Laudian Manuscripts, Quarto Catalogues II, repr. with corrections, 1969, from the original ed. of 1858–1885 [contents, acquisition]

Digital Images

Digital Bodleian (full digital facsimile)
Digital Bodleian (2 images from 35mm slides)

Bibliography

Last Substantive Revision

2020-10-27: Description finalized for Polonsky German digitization project.