A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Laud Lat. 106

Summary Catalogue no.: 1252

Ars medicinae (Articella); France or Germany, 13th century, end

Contents

Language(s): Latin

1. (fols. 1ra-5ra)
Johannitius, Isagoge ad Tegni Galieni
Rubric: Incipiunt Ysagoge Iohanicii ad Tegni Galieni
Incipit: Medicina diuiditur in duas partes
Explicit: boni maliue discretione.
2. (fols. 5ra-9vb)
Hippocrates, Aphorisms
Rubric: Incipit liber aphorismorum ypocratis
Incipit: Uita breuis, ars uero longa
3. (fols. 10ra-12vb)
Hippocrates, Prognostica
Rubric: Incipit liber prognosticorum ypocratis
Incipit: Omnis qui medicine ^artis^ sudio
4. (fols. 12vb-17ra)
Theophilus, Liber urinarum
Rubric: Incipit liber Theofili de vrinis
Incipit: De urinarum differencia negotiorum multi veterum medicorum
Final rubric: Explicit liber de urinis.
5. (fols. 17ra-18rb)
Philaretus, Liber pulsuum
Rubric: Incipit liber pulsuum philareti
Incipit: Intencionem habemus in presenti conscriptione
Final rubric: Explicit liber pulsuum
6. (fols. 18ra-29rb)
Galen, Tegni
Rubric: Incipit tegni galieni
Incipit: Tres sunt omnes doctrine, que ordine habentur
Final rubric: Explicit tegni galieni. Laus tibi sit Christe quoniam labor explicit iste.
7. (fols. 29va-80rb)
Constantinus Africanus, Viaticum
Incipit: Quoniam quidem ^ut^ in rethoricis tullius
8. (fols. 80rb-113ra)
Isaac Israeli, De dietis universalibus (trl. Constantinus Africanus)
Incipit: Quod in primis ceegit antiquos disputare
9. (fols. 113rb-142va)
Isaac Israeli, De dietis particularibus (trl. Constantinus Africanus)
Rubric: Incipit liber de dietis particularibus
Incipit: Conpleuimus in libro primo uniuersales significationes generis cibarii
Final rubric: Expliciunt diete particulares.

Leaf missing between fols. 140 and 141 with loss of text.

10. (fol. 142ra-c)
Quid pro quo
Incipit: Cum medicine simplices que sunt in curatione
Incipit: Pro aristologia rotunda ruta domestica in duplico

Ends at 'pro pencedano'. Cf. eTK 0317K, 1129L. Early addition on an originally blank leaf.

11. (fol. 142va-b)
Medical notes
Incipit: Sexto videndum est de sinthomatibus que accidunt pocionatis
Incipit: Nota de trociscis tria notanda sunt, primum est de basi

Early additions on an originally blank leaf.

12. (fols. 144ra-185va)
Isaac Israeli, Liber febrium (trl. Constantinus Africanus)
Incipit: Quoniam te karissime fili Iohannes lacrimas mesto cordis
13. (fols. 185va-189vb)
Hippocrates, De Regimine Acutorum Morborum
Incipit: Qui de egrotancium accentibus in singulis egritudinibus
14. (fols. 189vb-209va)
Isaac Israeli, Liber de urinis
Incipit: In latinis quidem libris nullum auctorem inuenire potui
Final rubric: Expliciunt vrine Ysaac.
15. (fols. 209vb-229rb)
Giles of Corbeil, De urinis
Incipit: (prol.) Liber iste quem legendum proponimus est nouelle institucionis studiose composicionis artificio de antiquorum scriniis elicitus et extortus
Explicit: (prol.) Distinguitur liber iste in duas particiones, in primam et secundam. In prima agitur de de iudiciis urinarum secundum \cogicionem/ colorum et subiectarum. In secunda agitur de iudiciis earum secundum distinctionem contentorum.
Incipit: Dicitur urina quoniam fit renibus una
Explicit: aggrauat et cumulat mala circumstancia culpam
⟨Giles of Corbeil (?)⟩, Commentary on De urinis
Incipit: (comm.) Dicitur urina etc. Quia ibi formaliter et generaliter discernitur et licet prius in epate et subiectam et colorem acceperit
Incipit: Quale quid etc. forma descripcionis intencionem capituli declarat. In hoc enim ostenditur que in iudicio urine sint notanda
Explicit: Non ideo plus scilicet in quantitate plus sedimen Nota quod nigra ypostasis in fundo significat extinctionem caloris naturalis qui inpotens est dissoluere humores inde(?) aliquam uentositatem que possit ipsam eleuare et hoc nobis de coloribus et substanciis et contentis vrinarum sufficiant
Final rubric: Expliciunt uersus egidii
16. (fols. 229rb-249vb)
Giles of Corbeil, De pulsibus
Incipit: (fol. 230va) Ingenii uires modicis conatibus impar
Explicit: Iam sterilem cultum philareti vomeris horret
⟨Giles of Corbeil (?)⟩, Commentary on De pulsibus
Incipit: (comm.) Quatuor sunt membra principalia quibus humani corporis machina firmis basibus et fundamentis roborata subsistit
Explicit: effigiare non possit, est ergo tytulus talis, Incipit liber magistri egidii de differenciis pulsuum metrice compositus
Incipit: (fol. 230rb) Hiis prelibatis ad litteram accedamus. Ingenii etc. tria exequitur, beniuolenciam ubi dicit Sex sametm[sic] etc., attentionem vbi dicit arduitatem, et prolixitatem,in utroque docibilitatem. Materies de differenciis pulsuum Honorosa id est grauis et difficultatis mole opprimens ingenium tractantis premit vires ingenii tamquam humiles et debiles respectu sue difficultatis
Incipit: Cor uite Completo proemio aggreditur principale ut tractet de differenciis pulsuum sed prius quedam preludia premittit et accessoria ad principale et primo de complexione cordis
Explicit: Fige tuo opere fuo[sic] finito et conpleto alloquitur musam suam et monet eam quod figat hic metam et opus suum concludat unde versus

Essentially the text printed 1484 (istc ia00092000) etc. as by Gentile da Foligno, but the attribution seems to be incorrect as the commentary occurs in manuscripts that antedate that author (e.g. BnF Latin 6882A)

17. (fols. 250ra-254rb)
Hippocrates, De Regimine Acutorum Morborum
Incipit: ⟨Q⟩ui de egrotancium accidentibus in singulis egritudinibus
Final rubric: Explicit regimen acutorum
18. (fols. 254va-255vb)
Antidotarium Nicholai
Incipit: ⟨E⟩go Nicolaus rogatus a quibusdam in practica studere volentibus
Explicit: camphorum similiter post ea ||

Incomplete.

Extensive annotations and corrections throughout in ink and leadpoint by more than one hand.

Physical Description

Secundo Folio: habundancia
Form: codex
Support: parchment
Extent: i (paper) + i (parchment) + 255 + i (parchment) + i (paper) leaves
Dimensions (leaf): 320 × 215 mm.
Foliation: i-ii, 1–257 (modern, in pencil).

Collation

1(12)-11(12) (fols. 1–132), 12(12–1: missing 9 between fols. 140 and 141 with loss of text) (fols. 133–143) | 13(12)-21(12) (fols. 144–251), 22(four) (fols. 252–5). Leaf signatures in a continuous series of arabic and roman numerals (3-cxvii). Occasional quire numbers in arabic and roman numerals at the bottom of the opening rectos. Catchwords.

Layout

2 columns, 41–44 lines. Ruled space 200 × 130 mm.

Hand(s)

Textualis

Decoration

Good initials. (Pächt and Alexander i. 560)

Red or blue initials, flourished in the other colour

Running headings in alternating red and blue capitals, red rubrics.

Fols. 250r-255v: spaces for initials unfilled.

Binding

Brown tanned calf over laminated pulpboard for Abp. Laud, 1637–1639.

History

Origin: 13th century, end ; France or Germany

Provenance and Acquisition

Localized to France by Pächt and Alexander, to Germany by Hunt (annotations to the Quarto catalogue).

Eberbach, Cistercian abbey: mark of the chain staple of the libraria maior on fol. 255 (cf. N. Palmer, Zisterzienser und ihre Bücher (1998), 182-3); identifiable as as P3, P7 or P12 in the Eberbach catalogue of 1502 (the entries are too summary to allow further identification): Palmer, Zisterzienser, 248, without reference to the present manuscript.

William Laud, 1573–1645, 1637.

Part of his third donation to the Bodleian, 1639.

Record Sources

Description by Tuija Ainonen and Matthew Holford (November 2020, provenance revised Oct. 2023). Previously described in the Quarto Catalogue.
H. O. Coxe, Laudian Manuscripts, Quarto Catalogues II, repr. with corrections, 1969, from the original ed. of 1858–1885

Digital Images

Digital Bodleian (full digital facsimile)
Digital Bodleian (1 image from 35mm slides)

Bibliography

Last Substantive Revision

2023-10-09: Matthew Holford: Eberbach provenance identified.