MS. Hamilton 21
Summary Catalogue no.: 24451
Theological collection; A-C Germany, 14th century, middle or second half
Physical Description
Composite: two sections (fols. 7–270, 271–349) together by the late fourteenth century when indexes and tables of contents were added (fols. 1–6)
Extent: ii + 1 (former pastedown) + 349 + ii (i-iii, 1–351)
Dimensions (leaf): 280–285 × 195–205 mm.
Foliation: Contemporary foliation on the top left corner of versos, in a combination of letters and arabic (1) fols. 10–40, 69–136 = a1–31, 32–99; (2) fols. 137–235 = b1–99; (3) fols. 236–333 = c1–99 (no 16); (4) fols. 334–348 = d1–15; fol. 349 apparently not numbered.
Binding
19th-century binding.
History
Provenance and Acquisition
Neuzelle, Cistercian abbey: fol. 7r, ‘Liber noue celle sancte marie virginis ordinis Cyst.’
Sir William Hamilton, 1788–1856
Presented to the Bodleian Library by his sons and received in 1857.
MS. Hamilton 21 – Part A (fols. 1r-6v)
Contents
Language(s): Latin
Fol. iii, a pastedown in a former binding, is blank except for (a) later shelfmarks on the verso (b) two fragments of a fourteenth-century theological text on paper glued to the recto
Fol. 1r, table of contents (c. 1400?) to the whole volume (itemized as 13 items). Fol. 1v, note (in the hand of fols. 3r-5r) of 'feriales sermones et communes de omnibus hominibus' in the volume.
Fol. 2r-v blank (reject leaf of art. 1b)
1a. (fols. 3r–4r)
Alphabetical index of subjects to the whole volume ('Aduocati' to 'Xps dicitur agnus', with a couple of additions out of sequence), indexed by folio (letter with arabic number).
1b. (fols. 4r–5r)
Alphabetical index to art. 4 ('Registrum super Abicia⟨m⟩us secundum ordinem alphabeti'), 'Abicere' to 'Ypocrita', followed a table to contents to the whole volume (21 items)
Colophon: Explicit per manus fratris ⟨.........⟩ [erased, not recoverable]
Rest of fol. 5r blank; fol. 5v blank; fol. 6r ruled, blank; fol. 6v blank.
Physical Description
Form: codex
Support: Paper except for fol. 3, parchment. Watermark bird (type Briquet 12073–8)
Layout
3 cols. of c. 32–38 lines. Written space c. 230 × 175 mm.
Hand(s)
Fols. 1v, 3r-5r, cursiva antiquior by a scribe whose name was erased (fol. 5r), who also foliated the volume and annotated it througout prior to indexing.
Decoration
No decoration.
History
MS. Hamilton 21 – Part B (fols. 7–270)
Contents
Language(s): Latin
2. (fol. 7ra–41ra)
, Postilla moralis in Pentateuchum Rubric: Genesis. Hic incipit expositio mistica super librum Gen. edita a fratre Nycolao de lyra de ordine fratrum minorum sacre theologie doctore
Incipit: Uidi in dextera sedentes […] Sedens super glorie thronum est deus gloriosus et sublimis
Incipit: In principio creavit deus etc. In hoc capitulo creacio mundi describitur per quam bene hominis creatio designatur
Explicit: spiritus redeat ad deum qui dedit illum. Quem reditum prosperum nobis concedat qui viuit et regnat in secula seculorum. Amen.
Final rubric: Explicit exposicio mistica siue spiritualis super Penthatheucum edita a fratre Nycolao de Lyre de ordine fratrum minorum fratre[sic] theologie doctore. Deo gracias.
Exodus, fol. 17ra; Leviticus, fol. 23vb; Numbers, fol. 29rb; Deuteronomy, fol. 34va. Stegmüller, Bibl. 5929–5933.
3. (fol. 41rb–48ra)
, De differentia translationis nostrae et hebraica littera (selection) Rubric: (fol. 41ra) Tractatus de differentia translacionis nostre et heb.
Incipit: Sapientiam scribe in tempore vacuitatis Scriptura sacra proprie sapientia nominatur. Deut. 4. Hec est sapientia vestra
Pr. Rouen [after 1507] (ISTC in00150500). Stegmüller, Bibl. 5977. Here Genesis, Exodus (fol. 45rb), Psalms (fol. 47va), breaking off unfinished at Ps. 14.
Rest of fol. 48ra-b blank (partly ruled),
4. (fols. 48va–69va)
, Compendium moralitatum Incipit: Abicit mundus pauperes et honorat divites Nota Augustinus dicit quod coruus est talis nature
Explicit: Ypocrita videtur esse bonus et non est. Nota fabula uespertilio […] virtutum non habent.
Colophon: Explicit expliciat. | Explicit iste liber sit scriptor crimine liber
5. (fols. 69va–82ra)
‘De articulis fidei catholice per Apostolos descriptis’ Incipit: Fides est substancia rerum […] Et tanguntur hic duo scilicet fides, qua creditur in deum, et efficacia crediti in nobis
Rubric: (fol. 70ra) Petrus
Incipit: Credo in deum vnum deum patrem […] Huc usque secundum sententiam Petri apostoli
Incipit: In primo autem articulo duo notantur, actus credendi et credibile primum
Explicit: vite possessio tota simul. Ad quam nos perducat auctor et fidei consummator iesus christus cui cum patre et spiritu sancto est honor et gloria in secula seculorum. Amen.
Final rubric: Explicit liber de articulis fidei catholice per apostolos descriptis
Perhaps the same text in Osnabrück, Gymnasium Carolinum, Hs. 2, and Provinsjale Biblioteek fan Fryslân, 281 Hs.; and perhaps cf. Graz, UB, 724, fols. 188v-218v. Stegmüller, Bibl. 1049 (Ps.-Albertus Magnus) seems to be a different text.
6. (fols. 82ra–96ra)
, ⟨Speculum historiale VIII.xi-lxxxix: De sacramentis ueteris et nouae legis⟩ Rubric: Incipit summa de sacramentis. Primum capitolum de Mutacione legalium
Incipit: Facta est non minima sedicio inter quosdam de iudea christianos adhuc iudayzantes qui fuerant de secta phariseorum, et paulum et barnabam, quia predicabant fidem absque legalibus non sufficere
Rubric: (fol. 82rb) Secundum capitolum. De diffinitiua summa Jacobi super questione predicta
Incipit: Ego inquit Jacobus iudico eos qui de gentibus conuertuntur non cogi ad grauitatem legalium
Explicit: qui ex dampnato sunt coitu omni prorsus beneficio excluduntur
Colophon: Qui scripsit dixit sit ei qui ei scribere fecit | Laus honour in terris post mortem vita perhennis
Final rubric: Explicit summa de sacramentis
Rest of fol.96ra blank.
7. (fols. 96rb–115rb)
Sermones quadregesimales et de tempore Most of the Lenten sermons (nos. 1 (?), 4–15, 17, 18 (?), 19, 20 (?), 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 31, 32, 34) are from a possibly Franciscan quadragesimale collection itemized in Schneyer IV.329–32.
7.1.
Incipit: Cum ieiunatis nolite […] Quia homo per peccatum totus deordinatur, ideo ecclesia in principio quadragesime hominem incipit ordinare. Primo quantum ad se, secundo quantum ad deum, tercio quantum ad proximum
7.2.
Rubric: (fol. 96va) Feria sexta
Incipit: Audistis quia dictum est […] In serie huius ewangelii homo ordinari ad proximum multipliciter ut s(cilicet)(?), non solum diligamus corde sed bene faciamus opere
7.3.
Rubric: (fol. 96va) Sabbato
Incipit: Erat nauis in medio mari Circa quod notatur status penitentie. Dicitur autem penitentia nauis propter disposicionem seu qualitatem
7.4.
Rubric: (fol. 96vb) Dominica prima in Quadragesima
Incipit: Ductus est iesus in desertum […] Postquam homo incepit penitentiam agere magis ab aduersario impugnatur
7.5.
Rubric: (fol. 97ra) Feria secunda sermo
Incipit: Cum venerit filius hominis […] Quia tempus est penitentie, et multi cordis peruersitatem nolunt penitentiam agere
7.6.
Rubric: (fol. 97rb) Feria tercia
Incipit: Cum intraret iesus ierosol. […] Quia per iudicium generale incussit terrorem sancta mater ecclesia per quam ad penitentiam ducimur
7.7.
Rubric: (fol. 97va) Feria Quarta
Incipit: Magister volumus a te signum videre […] In hoc ewangelio habemus exemplum qualiter in nostris responsis nos debeamus habere
7.8.
Rubric: (fol. 97vb) Quinta feria sermo
Incipit: Qui facit peccatum seruus est peccati […] Hoc ewangelium non est hystoriale sed continet quandam questionem domini
7.9.
Rubric: (fol. 98ra) Feria sexta
Incipit: Erat dies festus iudeorum […] In hoc ewangelio agitur de quodam infirmo(?) quem deus solo verbo curauit
7.10.
Rubric: (fol. 98rb) Sabbato
Incipit: Assumpsit iesus petrum […] Postquam in hestero ewangelio ostensa sunt quatuor que necessaria sunt ad salutem
7.11.
Rubric: (fol. 98va) Feria quinta
Incipit: Homo quidam erat dives […] Quantum ad diuitem istum continet series ewangelii detestabilem eius condicionem
7.12.
Rubric: (fol. 98vb) Feria sexta sermo
Incipit: Homo quidam erat paterfamilias qui plantauit vineam […] Bonus magister et sapiens in docendo semper
7.13.
Incipit: (fol. 99ra) Quanta audimus facta in capitulo Luc. In hoc ewangelio dicuntur quedam mirabilia(?) ex parte dei et quedam ex parte populi
7.14.
Rubric: (fol. 99rb) Feria tercia sermo
Incipit: Si peccaverit in te frater tuus […] Quia liberalitatis homines multum peccant circa correptionem
7.15.
Rubric: (fol. 99vb) Feria quarta
Incipit: Honora patrem et matrem […] Quia omnis creatura ad aliquem finem debitum ordinatur, finis autem rationalis creature est vite eterna, ad quam nullus peruenire potest sine ordinacione debita
7.16.
Rubric: (fol. 100ra) Feria quinta sermo
Incipit: Surgens iesus de synagogo intrauit in domum […] Circa cuius curacionem quatuor sunt notanda que sunt in curacione peccati. Primum est presencia medici
7.17.
Rubric: (fol. 100rb) Feria sexta
Incipit: Iesus fatigatus ex itinere […] In serie huius ewangelii quedam mirabilia continentur. Nam mirabile est quod fortitudo dei infatigabilis fatigatur
7.18.
Incipit: (fol. 100va) Serrexit[sic] iesus in monte olyueti […] Huius ewangelii series continet plura. Primo diuinam sapientiam, quia diluculo uenit, per quam scilicet sapientiam Christus elegit omnia
7.19.
Rubric: (fol. 100vb) Dominica quarta
Incipit: Abiit iesus trans mare galilee […] Multa beneficia saluator nobis contulit et mirabilia fecit per que nos ad amore suum ad(?)duxit
7.20.
Rubric: (fol. 101ra) Feria secunda
Incipit: Prope erat pascha […] In hoc ewangelio de hiis que pertinent ad diuinum cultum mouemur exemplo saluatoris nostri
7.21.
Rubric: (fol. 101rb) Feria quarta[sic]
Incipit: Iam die festo mediante […] Istud ewangelium continet quandam disputacionem iudeorum cum christo. Primo ostenditur iudeorum stulticia
7.22.
Rubric: (fol. 101vb) Feria quinta
Incipit: Et preteriens ihesus […] In mundo isto inueniuntur quatuor origines rerum. Nam aliquando oritur de malo bonum, sicut de dolore partus filius
7.23.
Rubric: (fol. 102rb) Sexta
Incipit: Lazarus amicus noster dormit […] Inter alia que operatus est dominus miracula, suscitacio lazari videtur fuisse sollempnis
7.24.
Rubric: (fol. 102va) Sabbato
Incipit: Ego sum lux mundi […] Quia dominus uenit in mundum ut peccatores reduceret ad celum
7.25.
Incipit: (fol. 102vb) Quis ex uobis arguet me de peccato […] Filius dei in hunc mundum uenit saluos facere peccatores, sed nullus potest saluari nisi deus. Et ideo in hoc ewangelio ostendit se habere plures nobiles condiciones per quas ostenditur esse deus
7.26.
Rubric: (fol. 103rb) Feria secunda
Incipit: Miserunt principes et pharisei […] Heri ecclesia sancta egit de iniuriis et blasphemiis christo illatis. Hodie agit quomodo principes et pharisei
7.27.
Rubric: (fol. 103va) Feria quarta
Incipit: Facta sunt encenia […] In hoc ewangelium agitur de quadam questione quam habuerunt iudei cum christo. Et sciendum quod christus fecti quatuor genera operum per que ostendit se esse deum
7.28.
Rubric: (fol. 103vb) Feria quinta
Incipit: Rogabat iesum quidam phariseum […] In hoc ewangelium habent peccatores exemplum penitencia et documentum confidencie, quia nullus debet diffidere de dei misericordia
7.29.
Rubric: (fol. 104ra) Feria sexta
Incipit: Collegerunt pontifices […] In hoc ewangelio ostenditur quod iudei faciunt aliquid contra naturam. Naturali enim est ut superiori ab inferiori obediatur
7.30.
Incipit: (fol. 104ra) Subleuatis oculis […] Adueniente ipse passionis[sic] filius dixit multa et fecit qui nobis inferunt magnam consolacionem
7.31.
Incipit: (fol. 104rb) Cum appropinquaret iesus […] Sancta mater ecclesia quandam nobis processionem representat quam fecerunt iudei christo uenienti ierusolimam ad diem festum
7.32.
Incipit: (fol. 104va) Ego si exaltatus fuero […] Quia infidelibus non sunt diuina ministeria[sic] reuelanda, ideo dominus loquens iudeis de passione sua quibus verbis occultis loquebatur
7.33.
Rubric: (fol. 104vb) In cena domini
Incipit: Cum dilexisset suos […] Ideo v(?)olens dominus noster in nobis inchoare legem caritatis statuit
7.34.
Rubric: (fol. 105ra) In parasceue
Incipit: Venter meus ad Moab […] Crux christi sub quadam methaphora designatur. Nam cytera habet lignum
7.35.
Rubric: (fol. 105vb) De resurrectione domini
Incipit: Surrexit non est hic […] Mt. Circa dominicam resurrecionem tria principaliter considerantur, videlicet quod fuit approbata, fuit perfecta, et fuit necessaria
7.36.
Rubric: (fol. 106ra) De eodem
Incipit: Surrexit dominus vere et apparuit […] Cum aliquis perdit aliquam rem preciosam, diligenter eam inquirit
7.37.
Rubric: (fol. 106rb) De resurrecione
Incipit: Si christus surrexit et nos resurgemus […] Circa resurrecionem generale considerandum est primus an debeat esse
7.38.
Rubric: (fol. 106vb) De generali resurrecione
Incipit: Si christus surrexit et nos resurgemus […] Christus non solum per se resurrexit solus, sed et plures mortuos adhuc viuens et a mortuis resurgens secum resuscitauit
7.39.
Rubric: (fol. 107vb) Dominica quinta post natiuitatem
Incipit: Ascendente iesu in nauiculam […] Describit enim(?) ewangelista nauigium christi quia ascendente etc. Est autem multiplex nauigium christi. Primum fuit per quod venit in mundum, scilicet uterus virginis
7.40.
Rubric: (fol. 108ra) Dominica tercia in quadragesima
Incipit: Omnis fornicator […] Valde lamentabilis res est peccatum, per quod perditur regnum supernum, et licet perdatur per quodlibet mortalem peccatum, tamen hic tangitur per auariciam et luxuriam
410 (Schneyer I.255) 7.41.
Rubric: (fol. 108rb) Dominica quarta in quadragesima
Incipit: Illa autem que sursum est […] Et quia locus habet conuenientiam cum locato diuersa sunt loca
7.42.
Rubric: (fol. 108va) Dominica in passione
Incipit: Christus assistens pontifex […] Sunt enim duo quare multum diligendus est christus. Primum est quod habet excellentes effectus
7.43.
Incipit: (fol. 108vb) Hoc sentite in uobis […] Magna curialitas est si sint duo socii uel amici, quorum unus conformet se alteri. Unde christus se nobis conformit
515 (Schneyer I.263) 7.44.
Rubric: (fol. 109ra) Feria tercia post pascha
Incipit: Ecce iesus in medio […] Tria hic dicuntur. Primum est altitudo condicionis ibi
7.45.
Rubric: (fol. 109rb) Dominica prima post pascha
Incipit: Cum sero esset die illa […] In hoc ewangelio dominus resurrecionem suam probat esse gloriosam, quia intrauit ianuis clausis
436 (Schneyer I.257) 7.46.
Rubric: (fol. 109va) Hora est iam nos de sompno surgere
Incipit: Est autem aduertendum quod d(istinguitu)r est sompnus, unus gratie et alter culpe […]
7.47.
Rubric: (fol. 110ra) Ad idem sermo
Incipit: Benedictus qui uenit in nomine domini […] In uerbis istis propositis aduentus saluatoris nostri ostenditur laudabilis et amorosus
Cf. Paris, BNF, Latin 3734 (Schneyer VI.532, no. 3) (?)
7.48.
Rubric: (fol. 110vb) Dominica secunda
Incipit: Quecumque scripta sunt ad nostram doctrinam […] Notandum quod ad nostram doctrinam multa sunt necessaria, fecit enim deus quadruplicem scripturam
7.49.
Rubric: (fol. 111ra) Ad idem sermo
Incipit: Leuate capita vestra […] Debemus enim capita leuare quadrupliciter. Primo ad considerandum peccata propria
7.50.
Rubric: (fol. 111vb) Dominica tercia
Incipit: Hic[sic] nos estimet[sic] homo ut ministros christi […] Quoniam secundum sanctos in presenti vita nullus esse status spiritualis indifferens, ideo apostolus in verbis premissis hortatur
500 (Schneyer I.262) 7.51.
Rubric: (fol. 112ra) De eodem sermo
Incipit: Cum audisset Iohannes in vinculis opera christi […] In hoc loco Iohannes gerit formam hominis penitentis
8 (Schneyer IV.50) 7.52.
Rubric: (fol. 112va) Dominica quarta
Incipit: Gaudete in domino semper […] In hiis verbis hortatur nos apostolus ut gaudium nostrum sit in domino solo et \non/ in seculo
501 (Schneyer I.262) 7.53.
Rubric: (fol. 112vb) De eodem sermo
Incipit: Ego vox clamantis in deserto […] In verbis premissis tria notanda sunt, videlicet cuius sit vox ibi
7.54.
Rubric: (fol. 113rb) Infra octauam
Incipit: Quanto tempore heres parvulus est nihil differt […] Consuetudo est cum filius regit, multum se humiliat ut sua humilitas preconizetur
502 (Schneyer I.262) 7.55.
Rubric: (fol. 113va) Dominica infra octauam epyphanie
Incipit: Obsecro uos per misericordiam dei […] Istud est honestatis consilium, et debet sumere efficaciam implecionis ex tribus
503 (Schneyer I.262) (ending differs) Cf. Martin of Troppau 34 (Schneyer IV.126)
7.56.
Rubric: (fol. 114ra) Dominica post ephiphaniam
Incipit: Audientes[sic] malum adherentes bono […] Sicut terrigena errantibus viam ostendit manibus
504 (Schneyer I.262) 7.57.
Rubric: (fol. 114va) Dominica letania(?)
Incipit: Nolite esse prudentes […] In hac epistola apostolus tria docet, scilicet vicia exstirpare, virtutes aggregare, et consilia adimplere
Martin of Troppau 34 (Schneyer IV.126)
7.58.
Rubric: (fol. 115ra) Dominica tertia
Incipit: Nemini quidquam debeatis […] In uerbis istis apostolus duo facit. Primo docet animam esse liberam
506 (Schneyer I.262) Colophon: Explicit iste liber sit scriptor crimine liber
8. (fols. 115va–121rb)
Concordantiae Noui et Veteris testamenti Rubric: Incipit Concordancie Noui Veteris testamenti et primo de annunciacione beate virginis […]
Incipit: De annunciacione beatissime et gloriosissime virginis et matris dei marie. Primo intonit dauid dicens, descendit sicut pluuia in vellus. Item Ezechiel, Porta hec clausa erit
Rubric: De annunciacione
Incipit: Annunciacio hac prefiguratur. In libro Gen. capitulo xviiijo vbi legitur quod cum tres viri venissent
Explicit: percipite regnum quod uobis paratum est ab origine mundi. Quo nos introducat filius dei viui ⟨qui⟩ cum eodem deo patre et spiritu sancto viuit et regnat […]
Stegmüller, Bibl. 10147 (this ms. only, shelfmark given incorrectly as MS. Hamilton 51); see also Greifswald, Geistliches Ministerium, XXXVII.E.109, fols. 81rb-85rb.
9. (fol. 121va–134va)
(fols. 121va–132rb)
, Cur deus homo Rubric: Incipit prephacio super librum cur deus homo
Incipit: Deus[sic] subditum quod propter quosdam qui antequam perfectum et exquisitum esset
Incipit: Sepe et studiosissime a multis rogatus
Explicit: immutabilis ratio repugnat
Ends at the end of II.xxi
(fols. 132rb–133ra)
, ⟨Homilia de assumptione Mariae (hom. 9)⟩ Incipit: Intrauit iesus ad\in/ quoddam castellum Quid ad gloriosam genitricem dei dei leccio pertineat
Explicit: (fol. 133ra) pars optima que non auferetur ab ea. Cuius et nos participes simus meritis et precibus eius qui viuit et regnat cum domino patre […]
Presented as c. xxii of the preceding text.
(fols. 133ra–133va)
⟨Sermon⟩ Incipit: Post illum sacrum domini natale diem natiuitatem nullius hominis legimus celebrari nisi solum beati Johannis baptiste. Cuius hodie concepcionem[sic] sollempnia veneranda colimus et tuimus[sic] et iam natiuitatis[sic] signatur in semetipso, Jeremias propheta demonstrauit dicens ut audistis in leccione presenti, ait enim Factum est verbum domini
Explicit: viam per quam nos ducat ad patriam ut de nobis dicere dignetur, et inambulo et inhabitabo cum eis, et ero illorum deus. Sed in isto seculo ambulauerit in nobis in illo habitabit in nobis, qui viuit et regnat deus in secula seculorum, amen
For the opening sentence only cf. PL 57.661 (Ps.-Maximus of Turin); for the ending cf. PL 39.2117 (Ps.-Augustine, Serm. app. 198).
(fols. 133va–vb
, ⟨Commentary on Isaiah: extract⟩ Incipit: Post uocacionem ergo reliquiarum israel
Explicit: clarum lumen christi aspexerint, pascentur in viis et semitis sanctarum acripturarum, et dicunt, dominus pascit me, et nichil mihi de erit, in loco paschue ibi me collocavit, super aquam refectionis edificauit[sic] me
PL 24.463–8.
(fols. 133vb–134va)
, ⟨Epistola omnibus in fide catholica sanam intelligentiam⟩ Incipit: T(?)hiside [sic for G. ⟨omnibus⟩in fide] catholica sanam intelligenciam. Quia frequenter contingere solet quando aliqua festinanter et quasi cursim proferuntur
Explicit: respuere et prorsus abdicare est(?). Valete.
SpicilegiumII (Paris, 1657), 464–6.
Colophon: Explicit iste sit scriptor crimine liber
10. (fols. 134va–151ra)
Commentary on ‘Benedicite omnia opera’ Incipit: Benedicite omnia opera […] Hic conuertit se propheta ad laudem spiritualem
Explicit: Posuerunt cidarim super caput eius etc. Benedictus deus in sanctis et in omnibus operibus suis etc. Amen.
Colophon: Explicit iste liber
Stegmüller, Bibl. 10148. Rest of fol. 151ra blank.
11. (fols. 151rb–174ra)
, Sententiae Rubric: Incipit ysidorus. liber primus
Incipit: Summus ideo[sic] deus est quia in commutabilis est et corrumpi omnino non potest
Explicit: et vix peccata[sic] pauperibus derelinqunt
Bk. ii (with capitula), fol. 157rb; bk. iii (with capitula, the final chapter crossed through and not present in the text), fol. 164ra. PL 83.537–725, breaking off (unfinished?) at III.52.12 (here c. 54, beginning at 'Neminem stultorum'). Rest of fol. 174rb blank.
12. (fols. 174va–194vb)
, Oculus moralis Rubric: Incipit prohemium in tractum moralem de oculo. Hunc librum composuit magister Petrus de Cyperia lemonicensis dyocesis.
Incipit: Si diligenter uoluerimus deum meditari facilime perpendemus ea que pertinent ad uisionem et oculum
Incipit: Sciendum quod sicut potest elici ex sententia constantiti in libro quem facit de oculo
Explicit: deus non auferet oculos suos a iusto, et reges in solio collocat in perpetuum et illic eriguntur. Ad quod regnum nos perducat qui sine fine viuit et regnat. Amen.
Rest of fol. 194vb blank.
13. (fols. 195ra–204ra)
⟨Sermones quadragesimales⟩ Thirty-two numbered sermons; the occasions are not given, except on fol. 199v.
Incipit: Cinis es […] Quemadmodum homo pauper et ignobilis sublimatur
Cf. Schneyer, Wegweiser, 364, Clm 2594 [sic], fol. 56va.
Incipit: (fol. 195rb) Dic verbo et sanabitur puer meus […] Quemadmodum rex verbo imperat, medicus sanat et magister informat
Incipit: (fol. 195vb) Intra in cubilum et clauso uel ostio ora […] Quemadmodum bonum consulit pater filio, utile proponit medicus infirmo
Incipit: (fol. 196ra) Ascendens in nauiculam et cessauit uentus […] Quemadmodum magistri absentia inducit in discipulis negligentiam
Incipit: (fol. 196va) Dominum deum solum adorabis […] Quemadmodum amicus suadet amico seruire domino
Incipit: (fol. 197ra) Quod uni ex minimis meis […] Quemadmodum rex suo nuncio, pater suo filio, magister suo discipulo
Incipit: (fol. 197rb) Eiecit ementes et uendentes de templo […] Quemadmodum spurius ad hereditate eicitur, ..... distortus mercede privatur
Incipit: (fol. 197va) Erit filius hominis in corde terre […] Quemadmodum pater delectatur in suis filiis, magister in discipulis
Incipit: (fol. 198ra) Qui congnouerit veritatem veritas liberabit eum […] Quemadmodum mercator suas laudat merces ut citius ementur, medicus suas medicinas ut magis desiderentur
Incipit: (fol. 198rb) Ponebatur aqua et sanabatur unus […] Quemadmodum medicus facit vertuosum balnum in quo disponit sanare egrotum
Incipit: (fol. 198va) Hic est filius meus dilectus […] Quemadmodum flos non potest odorem suum, nec ignis calorem et sol suum splendorem, sicut deus pater nec maria mater ad hominem nescit abscondere suum amorem
Incipit: (fol. 199ra) Miserere fili david […] Quemadmodum infirmus per internuncium ad se facit uenire medicum
Incipit: (fol. 199rb) Que placita sunt ei facio semper […] Quemadmodum exemplar proponitur pictori, liber scriptori, speculum mulieri
Incipit: (fol. 199va) Calicem meum bibens […] Quemadmodum vno vase vtitur sponsus cum sponsa, genitrix(?) cum filia
‘Feria 4a’ in initial ‘C’
Incipit: (fol. 199vb) Qui se exaltat humiliabitur […] Quemadmodum medicus vitenda et que agenda infirmo sunt, predicit seruo suo
‘Feria iija’ in initial ‘Q’
Incipit: (fol. 200rb) Homo quidam erat diues […] Quemadmodum filius rebellis demeretur gratiam patris, seruus inutilis iram principis
Incipit: (fol. 200va) Hic est heres occidamus eum […] Quemadmodum per mortem patris filii constitutiuntur[sic] heredes omni boni
Incipit: (fol. 200vb) Fili tu semper mecum es […] Quemadmodum bonus filius nunquam recedit de parentum hospicio, nec sponsus de sponse concubino
Incipit: (fol. 201ra) Erat iesus eiciens demonum […] Quemadmodum spurius eicitur de patris hereditate, nociuus homo de bonorum societate
Incipit: (fol. 201rb) Iesus autem transiens per medium illorum ibat […] Quemadmodum pius homo se interponit inter duos discipulos\discordantes/, prudens arbiter inter duos iudicio contendentes
Incipit: (fol. 201va) Tempus nostrum semper est paratum […] Quemadmodum wlt scire suam voluntatem pater filium, medicus infirmum, magister discipulum
Incipit: (fol. 201vb) Oues mee uoce meam audiunt […] Quemadmodum paruulus cognoscit matrem, miles principem siue ducem, et obaudit infirmus medico, discipulus magistro
Incipit: (fol. 202ra) Vides hanc mulierem […] Quemadmodum scriptori datur liber ut ex eo scribat, pictori ymago ut picturas suas secundum eum dirigat, omni homini speculum ut maculas suas cognoscat
Incipit: (fol. 202rb) Expedit nobis ut vnus moriatur homo pro populo […] Quemadmodum expedit regem exponere se periculo pro suo regno, pater pro libertate suorum filiorum, naute pro deducenda maui ad portum tranquillitatis
Incipit: (fol. 202rb) Ego pro eis rogo […] Quemadmodum sacerdos orat pro populo, mater apud patrem pro filio, et omnis amicus pro suo amico
Incipit: (fol. 202va) Noluite [sic for Soluite] et adducite mihi […] Quemadmodum pater liberat a uinculis filium, medicus a languore infirmum, magister ab errore discipulum
Incipit: (fol. 202vb) Exaltatus fuero omnia traham ad me ipsum […] Quemadmodum exaltari decet regem proper suam potestatem, magister propter suam scientiam, vertuosus homo propter suam clemenciam
Incipit: (fol. 202vb) Scitis quia post biduum fiat pascha […] Quemadmodum clericus scire debet scientiam qui wlt ordinari, negociator merces per quas poterit ditari
Incipit: (fol. 203ra) Quid wltis michi dare […] Quemadmodum ignis in gremio(?) nutritus vestem exurit
Incipit: (fol. 203rb) Cum dilixisset suos in finem dilexit eos […] Quemadmodum rex suam diligit miliciam, sponsus suam sponsam, et dominus sibi obedientem familiam
Incipit: (fol. 203va) Afflictus sum solus et querunt animam meam […] Quemadmodum pauper clamore, infirmus dolore, incarceratus captiuitatis onere inducit sibi compassionem impendere
Fol. 204ra part blank.
14.1. (fols.204rb–206ra)
Alphabetical subject index 'Abhominacio' to 'Xpus' to the following item
14.2. (fols. 206rb–246rb)
, ⟨De spirituali aedificio⟩ Rubric: (fol. 206ra) Conpendium super vos qui transituri estis Jordanem
Rubric: (fol. 206ra) De sacramento altaris post transitum Iordanis […]
Incipit: Vos qui transituri estis iordanem […] Breue capitulum recitacione verborum sed ualde prolixum continentia sacramentorum nobis proponitur discutiendum
Explicit: Pneumati sancto sit honor, potestas, in quibus regnans deus vnus extat omne per euum. Amen
Final rubric: Explicit.
P.-J. Raimond, 'Le Tractatus de spirituali aedificio: Édition critique princeps', diplôme, Paris, Ecole nationale des chartes, 2001 (not this ms.); cf. Stegmüller, Bibl. 10149.
15. (fols. 246ra–250va)
, Proslogion Incipit prohemium Anshelmi episcopi Cantuariensis in librum qui appellatur proslogion
Incipit: Postquam opusculum quoddam velud exemplum meditandi
(Capitula) Incipit: Eya nunc homuncio
Explicit: donec intrem in gaudium domini mei qui est trinus deus benedictus. Amen. Explicit.
16. (fol. 250vb)
Verses on the Virgin Incipit: Pneuma\e/ coflages[sic] stages[sic] trine deitatis
Thirteen lines; WIC 14215
Incipit: Yesea stirpe clarens parens nutu gabrielis
Ten lines; not in Walther.
Later (?) addition.
Fol. 251r ruled, blank, except for passage from 'Veni creator spiritus': ‘Nichil est in homine nichil est in noxium […] mox honori facati’
17. (fol. 251v)
Verses on the Passion Rubric: Versus magistri Petri de passione domini
Incipit: In cruce pro te sum fili me respice cesum
Explicit: Introitum vite reddo tibi redde michi te
WIC 8884; Chevalier 28005. Rest of fol. 251vb blank.
18. (fol. 252ra–266rb)
, Sermones 74, 63, 59 Rubric: Sermo de sancto Johanne Baptista
Incipit: Quis putas puer iste erit Lucas in ewangelio hodierno. Videtur mihi quod sapientes et prudentes consueuerunt interrogare et inquirere specialiter propter tria
Rubric: (fol. 257ra) De sancto Augustino episcopo
Incipit: Neptalim ceruus […] Videtur mihi quia sensus et experientia docet quod aliqua res
Rubric: (fol. 262vb) De obitu unius Cardinalis
Incipit: Leonem et visum interfeci Augustinus yponosticon responsione prima contra pelagianos et celestianos dicit sic, mors nichil est nisi nomen
19. (fols. 266rb–270vb)
, Sermones de tempore: de aduentu domini Rubric: Isti sunt sermones domini Bertrandi de Turre ordinis Minorum episcopi Tusculani Cardinalis Romane ecclesie ac sacre theologie doctoris sermo primus de prima dominica aduentus domini
Incipit: Videbunt filium hominis […] Verbum istud sumptum de ewangeli sancti luce quod hodierna die legitur
Schneyer IV.505–549 (nos. 554–557). Rest of fol. 270vb blank.
Physical Description
Form: codex
Support: Paper (several stocks) folded in folio. Watemarks frequently indistinct: identifiable are (1) two circles with cross (close to WZIS DE8100-CodMed21_999a, 1343–6); (2) two circles ; (3) pear with two leaves (type Briquet 7345–7379, dated 1331–1392; Piccard ii.508–730)
Layout
Ruled variously in leadpoint and ink; prickings usually survive.
Fols. 7–204ra: 2 cols., c. 55 lines. Ruled space 245–250 × 160–165 mm.
Fols. 206r-250v: 2 cols., c. 54 lines, ruled space 250–5 × 165–170 mm.
Art 18: 2 cols. c. 40 lines, ruled space 220 × 145 mm.
Art. 19: 2 cols., c. 48 lines, ruled space 240 × 165 mm.
Hand(s)
Probably three hands varying between textualis currens and a formal cursiva antiquior: fols. 1–48r, 48v-204ra, 204rb-270vb.
Decoration
Coloured red initials, mostly of three lines, sometimes with simple decoration.
Diagrams, fols. 30r (arrangement of the Tribes, Numbers 2), 42v (Noah's Ark).
History
MS. Hamilton 21 – Part C (fols. 270–349)
Contents
Language(s): Latin
10. (fols. 271ra–349vb)
, Commentary on Apocalypse Incipit: Confiteor tibi pater domine celi […] Quamvis ista verba secundum sensum litteralem sunt verba christi loquentis ad suum patrem
Explicit: quandoque per mensem Ysa. ult. erit mensis ex||
Ends imperfect in Apoc. 22.2 (ed. A. Borgnet, Alberti Magni Opera Omnia 38.784a) due to loss of leaves. The following leaf is now MS. Hamilton 6, fol. 2.
Attributed to 'Giselbertus' in the table of contents on fol. 1r.
Physical Description
Form: codex
Support: Paper, folded in quarto. Watermark: scales, indistinct, but perhaps resembling Piccard ii.105 (Siena, 1365)
Layout
2 cols., c. 42–49 lines. Frame ruled. Ruled space 230–40 × 150–5 mm.
Hand(s)
Textualis currens by one hand.
Decoration
Coloured red initials of two to three lines, sometimes with simple decoration.
History
Additional Information
Record Sources
Description by Matthew Holford (September 2020). Previously described in the Summary Catalogue and supplementary sources.
Digital Images
Digital Bodleian (full digital facsimile)
Digital Bodleian (1 image from 35mm slides)
Bibliography
Abbreviations
View list of abbreviations and editorial conventions.
Last Substantive Revision
2020-09-29: Finalized description for Polonsky German.