A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Laud Misc. 350

Summary Catalogue no.: 1082

Theological texts and sermons; Germany (Eberbach), 12th century, beginning or middle

Contents

1. (fols. 1v-50r)
Ps.-Haimo of Halberstadt, De uarietate librorum
Incipit: De futura enim uita plus credendum est
Explicit: cum Patre et Spiritu sancto, per infinita vivit et regnat saecula. Amen.

Begins with a table of contents. Fol. 1 a stub, recto with Eberbach ownership inscription.

Ed. PL 118.875–958.

The work is followed by:

(fols. 50r-52r)
Disputatio dives et pauperis
Rubric: Diues dicit
Incipit: Utinam ad desideratas aliquando merear peruenire
Explicit: volumus habere uirtutes, non amittere uitia, quod fieri non potest.
Final rubric: Explicit liber iii.
Language(s): Latin
2. (fols. 52v-86v)
Ps.-Augustine, Collectio de IV virtutibus caritatis

See R. Étaix, 'L'ancienne collection de sermons attribués à saint Augustin De quattuor virtutibus caritatis', Revue Bénédictine 95 (1985), 44–59, this ms. listed p. 48.

2.1. (fols. 52v-56r)
Ps.-Augustine, De quattuor uirtutibus caritatis
Rubric: Incipit liber sancti Augustini de quatuor virtutibus karitatis
Incipit: Desiderium karitatis vestrae
Final rubric: Explicit de quatuor virtutibus karitatis.

CCL 60, pp. 365–78 (Quodvultdeus)

2.2. (fols. 56r-57r)
Caesarius of Arles (?), Sermo 63
Rubric: Incipit sermo eiusdem sancti Augustii de penitentia
Incipit: Admoneo fratres in conspectu Dei timori vestro
Final rubric: Explicit de penitentia.

CCL 103 (1953) 272–274; PL 67.1082–1083: Homilia 19. Also transmitted as Augustine, Sermo 393, de paenitentibus, (PL 39.1713–1715); Ps.-Ambrose, De paenientia ex dictis s. Augustini. (see Drobner, Augustinianum, 55:2 (2015) p. 525).

2.3. (fol. 57r-v)
Petrus Chrysologus (?) (Ps.-Augustine), (serm. 6)
Rubric: Incipit sermo sancti Augustini de ieiunio et oratione
Incipit: Aduersus demonum nequitiam que Dominus arma ostendit, debemus utique retinere
Final rubric: Explicit sermo sancti Augustini de ieiunio et oratione

PL 39.1886 (as Augustine), PL 52.678b (Petrus Chrysologus (?))

2.4. (fols. 57v-58v)
Augustine, In die Paschae (serm. 224)
Rubric: Incipit admonitio eiusdem ad populum
Incipit: Hodierna die qui baptizati sunt in Christo et renati, alloquamur eos et uos in eis

PL 38.1093

2.5. (fols. 58v-60r)
Augustine, Enarratio in Psalmos (38.2.2–4)
Rubric: Sermo sancti Augustini de morte
Incipit: Mors autem uera quam non timent homines

CCSL 38 (1956) 565.10–568.75 (see Drobner, Augustinianum, 55:2 (2015) p. 525). Römer (1972) p. 381.

2.6. (fols. 60r-61v)
Augustine (?), De dilectione inimicorum (sermo dubius 386)
Rubric: In hoc libello increpatur dolosus et iracundus, ut agnoscat quadam? iram tenuerit proximo suo, peccata sua sibi dimitti non posse sed potius augerit
Incipit: Intendite fratres mei ad karitatem, quam sic laudat scriptura diuina ut nihil ei coaequet.

PL 39.1695–7

2.7. (fols. 61v-62r)
Ps.-Maximus of Turin (Ps.-Augustine), De quadragesima (serm. 18)
Rubric: Sermo sancti Augustini de quadragesimae abstinentiae
Incipit: Omne uitae nostrae tempus stadium quoddam debemus putare uirtutum et ad caeleste brauium tota uirtute contendere

PL 57.567–70

2.8. (fol. 62r-v)
Ps.-Augustine, Sermo de cogitationibus (sermo ad fratres in eremo 76)
Rubric: Sancti Augustini de cogitationibus
Incipit: Primum quidem cogitationibus malis repugnandum est ut cum aliquid carnale

PL 40.1358

2.9. (fols. 62v-63r)
Ps.-Augustine, De illo qui diu iram in pectore retinet et non uult humiliari (sermo ad fratres in eremo 73)
Rubric: Sermo sancti Augustini ubi increpat qui diu iram in pectore retinet et non uult humiliari
Incipit: Omnis homo qui uult de inimico suo uindicari, prouocat se uindictam Dei

PL 40.1357

2.10. (fols. 63r-64r)
Ps.-Augustine, Sermo de reddendis decimis (serm. Mai 73)
Rubric: Sermo sancti Augustini de decimis
Incipit: Scriptum est fratres Domini est terra et plenitudo eius. Serui Domini pariter sumus et coloni

PL 47.1237–1238; Noua Patrum Bibliotheca I.142–144; CPL 372a.73

2.11. (fol. 64r-v)
Augustine, Sermo 395 (abbrev.)
Rubric: Sancti Augustini de futura uita cogita⟨tio⟩
Incipit: Fratres karissimi, quod audiuimus dici ut sursum corda habeamus

PL 39.1716–1717; cf. Ps.-Augustine, Ad fratres in eremo (serm. 74) (PL 40.1358). (see Drobner, Augustinianum, 55:2 (2015) p. 526).

2.12. (fols. 64v-66r)
Augustine, Sermo 211 (part)
Rubric: Sermo sancti Augustini de oratione dominica
Incipit: Fratres, diebus istis quos agimus obseruationem uitae nostrae

Sermo 211.1–4 (Sources Chretiennes 116 (1966) 154–166.11) (see Drobner, Augustinianum, 55:2 (2015) p. 526).

2.13. (fol. 66r-v)
Ps.-Augustine, Ad fratres in eremo (serm. 75)
Rubric: Sermo sancti Augustini de diuite
Incipit: Audite itaque qui estis in populo et stulti aliquando sapite

PL 40.1358. (see Drobner, Augustinianum, 55:2 (2015) p. 526).

2.14. (fols. 66v-67v)
Ps.-Augustine, Sermo de pace (serm. app. 61)
Rubric: Sermo sancti Augustini de pace
Incipit: Felices pacifici quoniam filii Dei uocabuntur. Meritum christianae uirtutis uilescit in cunctis

PL 39.1858–59. (see Drobner, Augustinianum, 55:2 (2015) pp. 526–27).

2.15. (fols. 67v-69r)
Ps.-Augustine, Serm. app. 56
Rubric: Sermo sancti Augustini de flagellis
Incipit: Quem enim diligit Dominus, corripit, flagellat autem omnem filium quem recipit. Ad hoc flagellat ut corrigat, ad hoc autem corrigat, ut Patri, id est Deo, dignum exhibeat

PL 39.1851–53. (see Drobner, Augustinianum, 55:2 (2015) pp. 527).

2.16. (fols. 69r-70v)
Peter Chrysologus (Ps.-Augustine), Sermo 145
Rubric: Sermo sancti Augustini De natituitate domini nostri Iesu Christi
Incipit: Audistis fratres quemadmodum nobis hodie beatus euangelista

CCSL 24b (1982) 889–898. (see Drobner, Augustinianum, 55:2 (2015) pp. 527).

2.17. (fols. 70v-75r)
Ps.-Augustine, De sobrietate et castitate
Rubric: Sermo sancti Augustini ad ⟨virgines⟩
Incipit: Cum mortalium mutabiles mentes uel bonis uel malis

Ed. PL 40.1105–12; CSEL 99, pp. 11–32; CPL 374; Römer (1972) p. 169 .

2.18. (fols. 75r-76v)
Ps.-Jerome, Admonitio contra carnis superbiam (Ep. supp. 60)
Rubric: Tractatus sancti Augustini de carne superba
Incipit: Ad te manum meam extendo quem sentio in timore Dei portare uexillum. Ad te me conuerto

CPL 639a, CPL 1160a.22

2.19. (fols. 76v-78r)
Ps.-Chrysostom, Sermo in coena Domini (CPL 937)
Rubric: De quinta feria passionis
Incipit: In hodiernum conuiuium qui solemni frequentia conuenistis

Ed. PLS 4.656–659; CPL 937.

2.20. (fols. 78r-79v)
Ps.-Augustine, Sermones de passione domini (serm. Mai 28)
Rubric: De sexta feria sancti Augustini
Incipit: Euangelicae series lectionis qua per ordinem passionis dominicae gloriam didicistis credo quod

Ed. PLS 2.1126–1128; CPL 372a.28; = Ps. Chrysostom, Collectio Armentarii (Paris, Bibliothèque de l'Arsenal 175; cf. CPL 916), serm. 3

2.21. (fols. 79v-80v)
Ps.-Augustine, Sermones de passione domini (serm. Mai 32)
Rubric: Sermo sancti Augustini de latrone
Incipit: Lectio sancti euangelii docet nos quemadmodum multis peccata sua Domino confitentibus cito possit uenia promereri

Ed. PLS 2.1130–32; CPL 372a.32; = Ps. Chrysostom, Collectio Armentarii (Paris, Bibliothèque de l'Arsenal 175; cf. CPL 916), serm. 7

2.22. (fols. 80v-81r)
Ps.-Severian of Gabala, Sermo de duobus latronibus
Rubric: De duobus latronibus. Augustinus
Incipit: In cruce Dominus Christus pendebat, iudei blasphemabant, principes subsannabant. Latro confitebatur Domini

Ed. PLS 2.1071–73; cf. CPG 4582.

2.23. (fols. 81r-83r)
Ps.-Chrysostom
Rubric: De cruce et latrone. Augustinus
Incipit: Hodierna die, fratres, Dominus noster pependit in cruce, cuius festiuitatem celebrantes redempti cognoscimus

See Etaix, p. 47: made up of extracts from CPG 4338 and CPG 4728.

2.24. (fol. 83r-v)
Ps.-Augustine, Serm. 97 de pace
Rubric: Sermo sancti Augustini de pace
Incipit: Domini est ista uox Pacem meam do uobis, pacem dimitto uobis. De pace dicturi prius que sint pacis commoda audiamus
Explicit: ut cum illo in aeterna beatitudine vivere possimus. Amen.

PL 39.1931–1932.

2.25. (fols. 83v-84v)
Ps.-Chrysostom, Sermo in psalmum 50 de compunctione (CPG 4545, extracts)
Rubric: Sermo s. Iohannis episcopi. De compunctione cordis
Incipit: Rogat Dauid ut multum ab iniquitatem saluetur. Quod ergo pro hoc munus intulit
Explicit: dat Deus remedium animae.
2.26. (fols. 84v-85v)
Severinus episcopus, Doctrina de sapientia
Rubric: Doctrina Seuerini episcopi
Incipit: Dilige Deum, sapientiam disce, omnia cum mensura age
Explicit: et quae cogitas non ignorat.
CPL 1153; PL 74.845–848; J. Schlecht, Doctrina xii Apostolorum. Die Apostellehre in der Liturgie, Freiburg, 1901, pp. 127–129
2.27. (fols. 85v-86v)
Ambrose (?), Altercatio contra eos
Rubric: Incipit altercatio Ambrosii contra eos, qui animam non confitentur esse facturam, aut extraducem esse dicunt
Incipit: Sic enim dicit Deus: A me exiit spiritus et flatum omnem ego creo. Nonne hic est Deus qui uocauit puerum suum Iacob
Explicit: a se corporibus figuratis

CPL 170; printed in Caspari, Kirchenhistorische Anecdota, 1 (Christiania, 1888) pp. 227–29, and in PLS I.611–3.

Language(s): Latin
3. (fols. 86v-88r)
Augustine, De octo quaestionibus ex veteri Testamento
Rubric: Sancti Augustini de octo questionibus ex ueteri testamento
Incipit: Uenerabilem[sic] iusticiam non uiolat quis nisi libidine transgressus fuerit placitum societatis humanae
Explicit: sed iam arietes grege

CPL 277; CPPM 2.1895; CCSL (1958) 33, p. 469f.

Language(s): Latin
4. (fols. 88r-94r)
Ps.-Augustine, De XII abusiuis saeculi
Rubric: De duodecim abusiuis seculi
Incipit: Duodecim abusiua sunt seculi. Hoc est sapiens sine operibus, senex sine religione
Explicit: incipiat in futuro

Ciprianus added by a later hand in the margin.

See Römer (1972) p. 24.

Language(s): Latin
5. (fols. 94r-95r)
Ps.-Seneca; Ps.-Paul, Epistolae
Rubric: Incipiunt epistolae Senecae ad Paulum, Paulique similiter ad eundem, quas sibi causa familiaritati et inuicem transmiserunt
Incipit: Credo tibi Paule nunciatum
Explicit: Tulit et priscorum etas macedonem philippi filium et post Darium et Dionisium nostra quoque||

Breaks off unfinished in ep. 11 (12).

Language(s): Latin
6. (fols. 95v-126r)
⟨Centum et XIIII Sententiae patrum de officio verorum rectorum ecclesiae Dei siue Florilegium Sit autem rector⟩
Rubric: Fructuosi episcopi sermo, qualis esse debeat rector
Incipit: Sit autem rector vir sanctus discretus gravis
Explicit: meliora sunt vulnera diligentis quam fraudulenta oscula odientis

Pr. Cologne, 1531 (USTC 620935), etc.: a sixteenth-century note on fol. 95v refers to this edition.

Compilation from Fructuosus, Isidorus, Basilius, Gregorius, Benedictus abbas, Ambrosius, Jerome, Prosper, Cyprianus, Origen, Cassianus, Augustine, Johannes Constantinopolitanus, Chrysostomus, Caesarius. Also in Cologne, Stadtarchiv, GB fo 6, fols. 32r-59v (J. Vennebusch, Die theologischen Handschriften des Stadtarchivs Köln: Teil 1. Die Folio-Handschriften der Gymnasialbibliothek (1976), p. 12): there given the title 'Sententiarius patrum'.

Thomas Falmagne, 'Les Cisterciens et les nouvelles formes d'organisation des florilèges aux 12e et 13e siècles', Archivum Latinitatis Medii Aevi, 55, 1997, 73-176 at 165

Fol. 126v blank.

Language(s): Latin

Physical Description

Form: codex
Support: parchment
Extent: ii (17th-century paper) + 126 + ii (17th-century paper) leaves
Dimensions (leaf): 225 × 155–60 mm.
Dimensions (written): 175–80 × 100–10 mm.
Foliation: i-ii, 1–129 (fol. 1 is a stub, fol. 128 numbered erraneously 129)

Decoration

Red initials and rubrics.

Binding

Brown tanned calf over laminated pulpboard for Abp. Laud, 1637–1639.

History

Origin: 12th century, beginning or middle ; Germany

Provenance and Acquisition

Eberbach ex libris, 12th or 13th century (fol. 1r): Liber de Marie in eberbach. Excerpta patrum.

Augustine's Sermons identifiable as 'Mi. O 1' in the "Rheinischen Gesamtkatalog" from the 1470s (now Basel, Öffentliche Bibliothek der Universität, cod. F VI 53, pp. 1–28, on p. 22a/b): Palmer, p. 229.

Identifiable as b 26 in the Eberbach library catalogue of 1502.

William Laud, 1573–1645, 1638.

Part of his third donation to the Bodleian, 1639.

Record Sources

Description adapted by Tuija Ainonen and Matthew Holford (October 2020) from the following sources (with additional description of the contents and localization):
Nigel F. Palmer, Zisterzienser und ihre Bücher: die mittelalterliche Bibliotheksgeschichte von Kloster Eberbach im Rheingau (Regensburg, 1998), pp. 229, 265, 294 [physical description, date, origin, provenance]
H. O. Coxe, Laudian Manuscripts, Quarto Catalogues II, repr. with corrections, 1969, from the original ed. of 1858–1885 [contents, acquisition]

Digital Images

Digital Bodleian (full digital facsimile)

Bibliography

Last Substantive Revision

2020-10-09: Description revised for Polonsky digitization project.