A catalogue of Western manuscripts at the Bodleian Libraries and selected Oxford colleges

MS. Lyell 58

Anselm of Canterbury; Honorius Augustodunensis, etc.

Contents

Language(s): Latin

1.
Anselm of Canterbury
a. (fol. 1r)
De libero arbitrio
Rubric: De libero arbitrio. Incipiunt capitula
Incipit: 1. Quod potestas peccandi non pertineat ad libertatem liberi[sic] arbitrii
(fol. 1r)
Rubric: Anshelmus de libero arbitrio
Incipit: Discipulus. Quoniam liberum arbitrium videtur repugnare gratię
Explicit: (fol. 10b) habeam de illis amplius interrogare.

Pr. F. S. Schmitt, S. Anselmi Cant. Arch. Opera Omnia I, 1946, pp. 205–26.

b. (fol. 10b)
De concordia praescientiae et praedestinationis
Rubric: De concordia prescientię et predestinationis et gratię Dei cum libero arbitrio
Incipit: De tribus illis questionibus
(fol. 18r)
Rubric: De concordia et libero arbitrio
(in other MSS. the heading is ‘De predestinatione et de libero arbitrio’)
Incipit: (fol. 18v) Nunc ergo in eo sperantes
(fol. 19v)
Rubric: De gratia et libero arbitrio
Incipit: Restat nunc ut de gratia
Explicit: (fol. 32v) quod gratis accepi gratis volui petentibus inpendere.
Final rubric: Explicit de libero arbitrio.

Pr. Schmitt, op. cit. II, pp. 245–88.

In the space left blank on fol. 32v is an addition in a contemporary hand: it is a short extract on Triumphus, trophaeum, palma, laurea, torques, hedera.

Incipit: Triumphus ^currus vectio^ dabatur consulibus pro occisis hostibus.
2.
Honorius Augustodunensis
a.
De cognitione uerae uitae
Rubric: (fol. 33r) Incipit prologus in cognitionem vitę
Incipit: Sapientia dei quę os muti aperuit et asinę rudibili animali humana verba forma retribuit
(fol. 33v)
Rubric: Incipit cognitio vitę
Incipit: Fratres. Gratias deo persolvimus cuius dono per te[sic]

[MS. Lyell 56, 12th cent., fol. 168, also has this reading].

PL 40 col. 1003–32.

With an additional passage on fol. 55–6:

Rubric: De Vitiis et virtutibus
Incipit: Fratres. Eia hic ędere sacri ędificii
Explicit: quę devitanda sunt

Inserted between cap. 37–8 of the PL text, pr. J. A. Endres, Honorius Augustodunensis, Kempten, 1906, pp. 138–40, from Munich clm. 22225.

On fol. 33 and 33v a later (15th-cent.) hand has added ‘beati Augustini’ in red to the red headings. These additions have been crossed out, and a note in another hand of the 15th cent, reads (fol. 33r) ‘videtur hic liber editus per Honorium ex suo in De luminaribus ecclesie et ex stilo’; (fol. 33v) ‘Honorii ut videtur ex stilo et ex suo in De luminaribus ecclesie’. B. Pez, Thesaurus Anecdotorum Novissimus II, 1721, p. vii, cites this early identification of Honorius as found in our MS., which was then at Melk.

b.
Quaestiones
(i). (fol. 62v)
Rubric: Interrogatio de descensu Christi
Incipit: Cum tota ecclesia in simbolo de Christo dicat
(ii). (fol. 63r)
Rubric: Interrogatio de ascensu et consessu Christi
Incipit: Cum universalis ecclesia corde credat
(iii). (fol. 64r)
Rubric: Interrogatio
Incipit: Cum Iohannes apostolus dicat nolite diligere mundum.

Ends fol. 65v, part of the page left blank. These three quaestiones were pr. from our MS. (then at Melk) by Endres, op. cit., pp. 150–4 and see p. 55.

3.
A collection of quaestiones from the school of Anselm of Laon
a. (fol. 66r)
Rubric: Questio de peccato
Incipit: Potest queri quid sit peccatum et similiter pena peccati

This is the beginning of the collection of sentences pr. Weisweiler in ‘Das Schrifttum der Schule Anselms von Laon und Wilhelm von Champeaux in deutschen Bibliotheken’, Beiträge xxxiii. 1–2 (1936), 260–9. In our MS. it is written in the form of sixteen quaestiones ; the divisions do not always correspond to those of Weisweiler’s edition and there are textual variants, some of which are closer to the version of this collection incorporated in the Summa ‘Prima rerum origo’, printed by Weisweiler, op. cit., p. 174.

b. (fol. 73r)
Rubric: Questio de baptismo
Incipit: Si in sanguine passionis filii Dei accepimus remissionem peccatorum

The first of five quaestiones also found in Munich clm. 23440, fol. 84v–85v, and pr. O. Lottin, ‘Nouveaux fragments théologiques de l’école d’Anselme de Laon’, R.T.A.M. 13 (1946), pp. 219–20, nos. 322–6.

c. (fol. 74r)
Rubric: De lapsu et reparatione hominis
Incipit: Constat Deum primum hominem fecisse inpassibilem et inmortalem

The first of three quaestiones probably by William of Champeaux, also found together in MS. Heidelberg Univ. Sal. 7. 103, fol. 122–123v. Pr. Lottin, Psychologie et morale v, 1959, pp. 208–10 nos. 258–60.

(fol. 76)
Incipit: Si mali merito flagellantur, boni quare cum ipsis vel sine ipsis? … Sciendum est quod sunt quidam qui habent intellectum
Explicit: (fol. 76v) scilicet morituros.

The part of this quaestio from ‘Sciendum est’ is found in a number of MSS., including the Heidelberg MS. cit., fol. 123v–124, and is pr. Weisweiler, op. tit., pp. 112–13; Lottin, Psychologie v, p. 243, no. 304.

d.
A collection of sentences on circumcision, redemption, sin, baptism, resurrection, excommunication, the real presence, the death of the body

Clearly related to the four collections pr. Weisweiler, op. tit., pp. 281–358: some of the sentences are the same, others are very similar:

(i). (fol. 76v)
Rubric: De circumcisione
Incipit: Si fides iustificat sicut scriptum est ... In viro tamen et non in muliere

A conflation of two sentences pr. Weisweiler, op. cit., pp. 282–3; 290.

(ii). (fol. 77v)
Incipit: Rursus queritur si sancta atque utilis erat circumcisio

Pr. Weisweiler, op. tit., p. 345 (shorter version on pp. 283–4).

(iii). (fol. 78r)
Incipit: Omnes quidem peccaverunt et egent gloria Dei ... Queritur cum solo verbo posset hominem redimere

Cf. Weisweiler, op. tit., pp. 299–300.

(iv).
Incipit: Queritur etiam quę necessitas fuit ut per se ipsum et non per alium.

A version of Weisweiler, op. tit., p. 300.

(v). (fol. 78v)
Incipit: Preterea queritur cur tamdiu distulit ipsam redemptionem? Quia mirabiliter debebat fieri ideo oportuit ut ante a patriarchis et prophetis pronuntiaretur
Explicit: ingrati non essent
(vi).
Incipit: Queritur si cum in inferno erant, tormenta sustinebant boni cum malis
(vii).
Incipit: Queritur ubi dicat apostolus per unum hominem intravit peccatum in mundum

Cf. Weisweiler, op. tit., p. 305.

(viii). (fol. 79r)
Incipit: Queritur etiam quod[sic] cur illius peccatum transfundatur in omnes posteros

Cf. the short quaestio from MS. Zürich C. 61, pr. Weisweiler, op. cit., p. 163.

(ix).
Incipit: Concedo quod caro ex came simili materia trahat originem. Sed unde est quod anima cum came corrumpitur
(x). (fol. 79v)
Incipit: Queritur item cum his qui in matrimonio generant veniale sit generare post baptismum

A version of part of a sentence in Weisweiler, op. tit., p. 296, ll. 3–17.

(xi).
Incipit: Adhuc queritur cum in baptismate talis homo reddatur qualis fuisset Adam
(xii). (fol. 80r)
Incipit: Adhuc queritur si puero adhuc in utero matris degenti prosit baptismus matris

Pr. Weisweiler, op. tit., p. 305.

(xiii).
Incipit: Cum exaltatus fuero, scilicet resurgendo omnia traham ad me. Queritur hic si corpora sanctorum qui cum domino surrexerunt
(xiv).
Incipit: Queritur etiam si sicut corporaliter surrexerunt corporaliter etiam ascenderunt
(xv). (fol. 80v)
Incipit: Queritur preterea si latro qui a Christo audire meruit hodie mecum eris in paradyso si statim in cęlesti paradiso locatus fuerit
(xvi).
Incipit: Queritur si quis prelatus in eadem culpa existens alium excommunicare valeat
(xvii).
Incipit: Queritur etiam cum illi ligandi vel solvendi haberent officium
(xviii). (fol. 81r)
Incipit: Iterum queritur cur iussit fornicatorem tradi sathanę

Cf. Weisweiler, op. tit., p. 298.

(xix).
Incipit: Queritur quare non ita videatur vere corpus et sanguis Christi vel secundum humanitatis vel secundum deitatis qualitatem
(xx).
Incipit: Queritur cum dominus ad reparationem nostram venit quare non ita reparavit corpus sicut et animam
e. (fol. 81v)
Rubric: Questio de Samuele
Incipit: Post mortem Samuelis congregati sunt philistini contra filios Israel
(fol. 82r)
The answer:
Incipit: De qua questione beatę memorię Augustinus episcopus Simplicio Mediolanensi episcopo ita scripsit. Inquiris inquam utrum potuerit malignus spiritus animam iusti excitare
Explicit: (fol. 83v) quamdiu nobis aliquid amplius excogitare et explicare non datur. Hęc sunt quę tunc de phitonissa et Samuele scripsit beatissimus Augustinus.

It is an abbreviation of St. Augustine, De diversis quaestionibus ad Simplicianum, Lib. 11, Q. in: PL 40 col. 142–4.

4.
Honorius Augustodunensis, De anima et de Deo quaedam ex Augustino excerpta sub dialogo exarata

Preceded (fol. 83v) by extracts from Cassiodorus, De anima, caps. 1; 11; iv; v and vi, headed ‘De anima hominis’ (‘Cassiodorus’ added in the margin)

Incipit: Anima hominis proprie dicitur

PL 70 col. 1282A11–C11; 1284A15-C2; 1287A11-B12; 1283A7–14; 1284D9–1285A3; 1289A11–1290A3; 1290A14-C9; 1291B10–1292A5.

(fol. 86a)

Honorius’s work (no heading or break in the text):

Incipit: Quę de opere beati Augustini decerpsi studiosis quibus libri desunt stilo tradere curavi. D. Sepius mihi de anima cogitanti
(fol. 86a)
Rubric: Augustini de quantitate animę
Incipit: D. Unde est anima? M. A deo
(fol. 93v)
Rubric: De deo
Incipit: (fol. 94r) Consulenti mihi de anima cęleste oraculum respondit
Explicit: (fol. 105v) deus omnia in omnibus erit.

This work was identified in our MS. when it was at Melk by B. Pez, op. cit., pp. viii-ix; see also Endres, op. cit., pp. 52–5. The work is also in Erlangen University MS. 227, 12th cent., from Heilsbronn, fol. 150v–168v; see H. Fischer, Cat. Hss. Univ. Erlangen I, 1928, p. 274. Now edited by Marie-Odile Garrigues, Recherches Augustiniennes XII (1977), 237–77.

5. (fol. 105v)
Rubric: Questio
Incipit: Queritur utrum Adam in paradyso beatus fuerit.
6. (fol. 106r)
Honorius Augustodunensis, Inevitabile
Incipit: Deus condidit rationalem naturam ad vitam. Sed angeli et homines rationales sunt
Explicit: (fol. 110v) Igitur iusticia poscit ut nunquam supplicio careant qui nunquam iusticiam volebant.

This is a version of parts of Honorius Augustodunensis’ Inevitabile in its second, revised form, on which see F. Baeumker, ‘Das Inevitabile des H.A.’, Beiträge xiii, 6,1914. It is the equivalent of PL 172 col. 1203C2–1205A10; 1206C4–1207A12; 1205A11–D2; 1206A15–C3; 1205D3–1206A14; 1207A13–1209C8; 1217D6–1218A8; 1221B14–C9.

Physical Description

Form: codex
Support: parchment
Extent: i+116 leaves (fol. 6, 10, 27, 28, 86 are double, fol. i, 111 are flyleaves),
Dimensions (leaf): 200 × 118 mm.

Collation

1⁸–14⁸, 15⁴ (4 canc.), quires numbered at the end;
Secundo Folio: habet quod decet

Layout

Written space 145 × 85 mm. : 26 long lines ruled with a hard point

Hand(s)

Written in Austria or Germany in the 12th cent.

Decoration

Main initials and headings in red.

Some smaller initials in brown decorated with red dots.

Up to fol. 68r the scribe's marginal captions describing the contents of the text have decorative red frames.

Binding

19th-cent. calf binding with flowers and device of crossed keys stamped in gold on the spine.

History

Origin: 12th century ; Austrian or German

Provenance and Acquisition

Formerly belonged to the Abbey of Melk, Austria, and is probably the MS. described as B. 102 in the 1483 Melk catalogue; see Gottlieb, Mittelalt. Bibl. kat. Österreichs 1, 1915, p. 176 1. 33–6. It is inscribed: ‘Monasterii Melicensis’ and ‘lit. D. 25’ on fol. 1, as well as having later library stamps, and on the binding the shelfmark: ‘850 (P. 40)’.

Bought by Lyell from E. P. Goldschmidt and Co. in March 1943.

James P. R. Lyell, 1871–1948

Chosen as one of the hundred manuscripts bequeathed to the Bodleian by Lyell in 1948.

Record Sources

Description adapted from A. de la Mare, Catalogue of the Medieval Manuscripts Bequeathed to the Bodleian Library Oxford by James P. R. Lyell (1971); with additions by Andrew Dunning.

Digital Images

Digital Bodleian (full digital facsimile)

Bibliography

Last Substantive Revision

2020-12-16: Andrew Dunning Revised from description by Albinia de la Mare.