1. (fols. 1r-42r)
1.1. (fols. 1r-2r)
⟨Gregory I⟩,
⟨Homiliae in Ezechielem⟩ Hom. 8 (20), extract (?) (7–10) on bodily resurrection Incipit: || nam semina arborum odorem uel saporum[sic] habent
Explicit: ratio potentia facientis.
1.2. (fols. 2r-4r)
Rubric: Sententie prophete sicut ipse dominus per illum testatur sacerdotibus
Incipit: Clama ne cesses quasi tuba […] Esaias propheta a domino misus[sic] iubetur non solum predicare sed etiam clamare. In quo notandum quam ob causam dominus prophetam cogit clamare ad populum
Explicit: qui nos remunerat pacifici et securi et laeti cum Christo regnamus quod regnat cum patre et spiritu sancto uiuit. In secula seculorum.
1.3. (fols. 4r-5r)
Rubric: De timore Domini
Incipit: Seruite Domino in timore et exaltate ei cum tremore Hoc Dauid dicit tribus personis quae[sic] hereditatem Christi patris tenent, hoc est filio et mercennari[sic], et seruo
Explicit: in amore Christi hic saluus erit.
1.4. (fols. 5r-6v)
⟨Caesarius of Arles⟩,
⟨Sermo 10⟩ (extracts) Rubric: In euuangelium
Incipit: Igitur si quis uult discipulus esse mandata sua custodiat, humilitatem discat
Explicit: mansionem ei preparemus ut ipse regnet in nos et nos in eo qui cum patre uiuit et spiritu sancto in secula seculorum amen.
1.5. (fols. 6v-7v)
Rubric: Pos⟨i⟩ta e(st)
Incipit: Iam securis ad radices arborum posita est […] Christus hoc uerbum dixit de exercitatione uinae, quia custus uineae sepem extrinsecus facit, et uineam diligenter custodit
Explicit: quid aliud quam supernę misericordiae pignus tenemus.
1.6. (fols. 7v-8v)
Rubric: De militia hominum
Incipit: Nemo coronabitur nisi qui legitime certauerit Paulus hoc uerbum dixit de militia militum quia quando homines conueniunt ad bellum circa uallem stant, et funes triplex trans uallem extenditur
Explicit: bonis actibus cum festinatione preparemur
1.7. (fols. 8v-11r)
Caesarius of Arles,
Sermo XVII (extracts) Rubric: Omelia sancti Augustini
Incipit: Fratres karissimi, ad memoriam uestram reducimus quod per sacras paginas
Explicit: quae preparauit Deus diligentibus se.
PL 67, 1079C-1081B; see further CCSL 104, p. 966.
1.8. (fols. 11r-16r)
⟨Passio sanctorum septem dormientium Ephesi⟩ Rubric: Maximianus, Malcus, Martianus, Dionisius, Iohannes, Serapion, Constantinus
Incipit: In illo tempore Decius regnabat imperator, descendit in ciuitatem Constantina
Explicit: glorificantes Deum propter mirabilia magna qua uiderant. Gratia enim et misericordia Patris et Filii et Spiritus Sancti cum omnibus fidelibus sacra confitentibus trinitate et credentibus resurrectio^ne^ mortuorum per cuncta secula seculorum. Amen.
BHL 2316 1.9. (fol. 16r-v)
⟨Sententiae de floratibus diversis⟩ Rubric: Incipit de diuersis interpretationum
Incipit: Interrogo te pro quid dicitur homo? Respondit, homo dictus est ab humo
Explicit: quia fructus uetitus usurpauit auaritia quia plusquam ei sufficeret poterat appetiuit.
Excerpts (part I, questions 1–7, 9–11, 13, 15–17). (See Soase (2016) 321–366, esp. pp. 336–37.)
1.10. (fols. 16v-22v)
Inventio sanctae crucis Rubric: Incipit inuentio sanctae crucis
Incipit: Anno ducentissimo trigissimo tertio regnante uenerabili dei cultore magno uiro Constantino
Explicit: memoriam faciunt, crucis accipiunt, partem cum Deo et Maria Dei genetrice. Amen.
BHL 4169
1.11. (fols. 22v-23r)
Rubric: Discretio tenenda
Incipit: Pax uera tenenda est quae de filiis diabuli filios dei efficit, et de inimicis amicos, et de adversariis fratres […] Disceptio timenda est, quae de filiis dei filios diabuli efficit
Explicit: a morte inuadetur, a uita inpudetur
1.12. (fols. 23r-24r)
Rubric: De uocat(ione)
Incipit: Tribus uocationibus uocauit Deus hunc mundum ad uitam, prima uocatio in ueteri testamento per prophetam in spiritu dicentem, Ueni te filii
Explicit: Et fundatus est supra christum. Et regnabit cum ipso sine fine in secula seculorum amen
1.13. (fols. 24r-25r)
Rubric: De suggestione diabuli
Incipit: Dixit Deus ad Adam de ligno scienti boni et mali: Ex eo morte morieris et mortuus est, et factus est per suggestionem diabuli
Explicit: in societate sanctorum ubi laetentur angeli sine fine in secula seculorum amen
1.14. (fols. 25r-27v)
Rubric: In euuangelio
Incipit: Ecce ego mitto uos sicut oues in medio luporum […] Dominus enim noster mittere uolens apostolos ad praedicandum in uniuerso orbe
Explicit: et reficiat in aeterna gaudia qui uiuit et regnat simul cum sancto spiritu in secula seculorum amen
1.15. (fols. 27v-31r)
⟨'Eusebius Gallicanus'⟩,
⟨Homilia ad monachos V (serm. 40)⟩ Rubric: Omelia sancti Caesarii episcopi
Incipit: Scimus quidem spritale[sic] militiae cui nos mancipauimus
Explicit: et ad uitam festinare debemus tandem optamus bonae perseuerentiae usque in finem, quia non qui coeperit, sed qui perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit.
CPPM 1B.4657; CCSL 101A, 469–482
1.16. (fols. 31v-32v)
⟨'Eusebius Gallicanus'⟩,
⟨Homilia ad monachos IV (serm. 41)⟩ Rubric: Omelia item uis'
Incipit: Fratres karissimi ad hoc istum locum conuenimus ut domino nostro uacare possimus
Explicit: quo gaudio ad munera sua ipso inuitante ueniamus, cui est honor in secula seculorum. Amen.
CPPM IB.4658; CCSL 101A, 487–492.
1.17. (fols. 32v-34v)
⟨'Eusebius Gallicanus'⟩,
⟨Homilia ad monachos IX (serm. 44)⟩ Rubric: Sancti Caesaris
Incipit: Uidete uocationem uestram fratres karissimi, uenire quidem ad heremum summa perfectio est
Explicit: uiuemus in conspectu suo sine fine in saecula seculorum. Amen.
CPPM 1B.4661; CCSL 101A, 522–530.
1.18. (fols. 34v-36v)
Caesarius of Arles,
Serm. 233 Rubric: Omelia sancti Cesarii
Incipit: Sanctus et uenerabilis pater uester relegiosam fidem monet caritatei uestra[sic] solerter intuere, et cum intentione mentis deum timere et amare, et ad christum se adlidare[sic], quia spiritualem fabricam aedificare christo adiuuante coepistis
Explicit: ut inter procellas uel tempestates huius saeculi possimus ad portum salutis et felicitatis uenire, ipso fauente qui uiuit et regnat in unitate deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
Cf. CCSL 104, pp. 925–931
1.19. (fols. 36v-38v)
Rubric: In euuangel(ium)
Incipit: Petite et accipietis ut gaudium ut gaudium uestrum plenum sit. Quicquid petierimus secundum uoluntatem eius audit nos.
Explicit: cum gaudio ipsius, et nostrum gaudium adipisci manere mereamur in aeterna saecula.
1.20. (fols. 38v-41r)
⟨'Eusebius Gallicanus'⟩,
⟨Homilia ad monachos (Sermo extravagans 6)⟩ Rubric: Incipit omelia sancti Cesarii
Incipit: Ad hunc locum, fratres karissimi, non ad quietem, non ad securitatem, sed ad pugnam certamenque conuenimus
Explicit: ut in beata felicitate coronemur adiuuante deo qui uiuit et regnat in secula
CPPM 1B.4699; CCSL 101B, 861–868.
1.21. (fols. 41r-42r)
⟨Ps.-⟩Augustine,
Sermo de decem denariis Rubric: Incipit interpretatio sancti Augustini de x talentis
Incipit: Auditor hoc tempus per mulierem illam sollicitam quae habuit decem denarios
Explicit: caritas ut hodiae Adam cum Christo et cum omnibus sanctis in paradiso laetetur.
ed. Mai 113 Nova Patrum Bibliotheca, I, 240 (from Römer, Augustinushandschriften II/1 (1972) p. 348)
2. (fols. 42r-87r)
⟨Old Testament (Vulgate): commentary and selections⟩ 2.1. (fols. 42r-43r)
Rubric: Deo quod dixit ad Habraham
Incipit: Erit semen tuum sicut arena maris, Et sicut stelle caeli Haec loquitur pater omnium creaturarum prophetans abrahae in futurum. Stelle aeternae sunt, pulche[sic] sunt, altae sunt
Explicit: ut uideant opera uestra bona, et glorificent patrem uestrum qui in caelis est.
2.2. (fols. 43r-44r)
Rubric: De scala illa quam uidit Iacob
Incipit: Uidit Iacob scalam stantem ponens lapides sub capite suo in somnis super terram. Et dominum innixum scale dicentem […] Haec visio spiritalis[sic] est, quia trea genera uisionum sunt, uisio corporalis, uisio intellectualis, uisio spiritalis. Uisio corporalis, corpus uidens corpus
Explicit: permanebimus in conuiuio angelorum, in sublimitate regni dei saecula saeculorum sine fine.
2.3. (fols. 44r-58v)
⟨Isidorus Hispalensis⟩,
⟨Quaestiones super uetus testamentum⟩ 2.3.1. (fols. 44r-45v)
Rubric: De vietate\ibu/s [sic for aetatibus] mundi
In Genesim, cap. 2.3–13
2.3.2. (fols. 45v-47r)
Rubric: De paradiso
In Genesim, cap. 3.2–11
2.3.3. (fols. 47r-49v)
Rubric: (fol. 48r) Praedicatio de primi homine
In Genesim, cap. 5.1–12, starting with ch. 5.10, and ending with ch. 5.12
2.3.4. (fols. 49v-53v)
Rubric: De Noe patriarca
In Genesim, extracts, 7.1–14.14
2.3.5. (fol. 54r-v)
Rubric: De Habraham
In Genesim 22.1–3
2.3.6. (fols. 54v-58v)
Rubric: De Ioseph
In Genesim 30.1–34
2.4. (fols 58v-86r)
2.4.1. (fols. 58v-60v)
Rubric: De filiis Israel
Numbers 22.1–39
2.4.2. (fols. 60v-63r)
Rubric: De Samson
Judges 13.24–15.20
2.4.3. (fols. 63r-65r)
Rubric: Item uis'
Judges 16.1–31
2.4.4. (fols. 65r-66r)
Rubric: Item uis'
Isidore, Quaestiones .. in librum Iudicum, 8.1–9
2.4.5. (fols. 66r-67r)
Rubric: De Iosue
Joshua 10.7–26
2.4.6. (fols. 67r-68r)
Rubric: De filiis
Exodus 1.7–2.15
2.4.7. (fols. 68r-69v)
Rubric: De uetus[sic] testamento
Exodus 2.23–4.18
2.4.8. (fols. 69v-73v)
Rubric: De Iosue
Joshua 1.5–6.26
2.4.9. (fols. 74r-76v)
Rubric: De Iosue
Joshua 6.27–8.32
2.4.10. (fols. 76v-78v)
Rubric: De Iob pati(entia)
From Job 1.6–42.16, followed by note on Job's ancestry
2.4.11. (fols. 78v-80r)
Rubric: De Nabuch'
Daniel 4.1–34
2.4.12. (fols. 80r-81v)
Rubric: De rege Baltham
Daniel 5.1–6.4
2.4.13. (fols. 81v-84r)
Rubric: De Dauit
II Kings (II Samuel) 11.1–12.25
2.4.14. (fols. 84r-86r)
Rubric: De Roboam rege
I Kings 12.26–13.32
2.5. (fols. 86r-87r)
Rubric: Psalmorum canticis laus ad animam refocilare
Incipit: Quid enim in psalmis inuenitur quod non proficiat ad aedificationem, ad consolationem humani generis. Omnis etas habet in psalmis quod miseretur, habet quod delecet; habet infans quod lactet
Explicit: et conlocauit in aeterna premia ubi gaudebat sine fine in secula seculorum amen
3. (fols. 87r-109r)
Sermons, etc. 3.1. (fols. 87r-88r)
Rubric: De natiuitate Domini et interpretatio
Incipit: Sciendum est quare natus est iesus in octava kal. Ianuarii. Cur in fine mensis, cur non initio. Cur in breuitate die et in longitudine noctis
Explicit: factus est homo sexto die et sic aetate seculi.
Also (fragmentary) in Reims, BM 77, fol. 173v.
3.2. (fols. 88r-89v)
⟨Ps.-Maximus of Turin⟩,
⟨Serm. 11 (De assumptione beatae Mariae I)⟩ Rubric: In natiuitate sancte Marie semper uirginis
Incipit: Illum sacratissimum uterum ex quo homine[sic] deus unigenitus apparuit, redemptionis nostrae commercium ueneremur
Explicit: uirginitatem non abstulit ipsi gloria in secula seculorum. Amen.
CPPM IB.5944; PL. 57.865–6 3.3. (fols. 89v-91v)
Incipit: Descendit Dominus de monte ubi erant turbe
Explicit: quando intrabunt cum fiducia coram Domino suo in regnum caelorum ubi regnabunt sine fine in saecula seculorum. Amen.
Pr. David in Revue bénédictine, 49 (1937), 76–8; for other manuscripts see C. Wright, 'Hiberno-Latin...', in Sources of Anglo-Saxon Literary Culture: A Trial Version, ed. F. M. Biggs, T. D. Hill, P. E. Szarmach (1990), no. 45 (pp. 118–9)
3.4. (fols. 91v-93v)
⟨Petrus Chyrsologus⟩,
⟨Serm. 143⟩ Rubric: Incipit sermo de natiuitate Domini
Incipit: Fratres karissimi ineffabile natiuitatis dominice sacramentum iam credi magis conuenit quam referri. Virgo peperit, quod natura non habet
Explicit: et naturae curatio esset uiuificatio filiorum. Amen.
CCSL 24B, 869–878 3.5. (fols. 94r-96r)
Rubric: De Iesse
Incipit: Exiet uirga de radice Iesse […] Nulli dubium quin dominus noster iesus christus de radice dauid uirga processit
Explicit: qui in trina unitate manens sui nullum prestolatur habere finem.
3.6. (fols. 96r-97r)
Rubric: Omelia sancti Augustini de pascha
Incipit: Gaudemus, fratres karissimi, quia dominus noster Ihesus Christus uenit redimere mundum sanguine suo pretio nobis salutem exhibuit, diuine uero naturae nihil minuit, infirmitati nostrae de homini suo uitale conposuit medicamentum
Explicit: per totum mundum catholica omnis aecclesia gratuletur, quia Christus de sua diuinitate nihil minuit et hominem quem fecerat liberauit cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen
Cf. Ps.-Augustine serm. 156 (de passione domini VII, PL 39.2053–5)
3.7. (fols. 97v-99r)
Rubric: De nominibus apostolorum interpretatio
Incipit: Sciendum est tamen cur hii[sic] duodecim numero ponitur electio, quia bis sena et quattuor trina
Explicit: ut Paulus ait per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei
3.8. (fols. 99r-100v)
Rubric: De pretiosa morte iustorum
Incipit: Pretiosa est in conspectu Domini mors sanctorum eius, ideo dicitur, pretiosa esse dum relinquunt presentem mundum quem oderunt
Explicit: ut ipsi orant pro nobis quorum conuersatio in caelis est, ut particeps illius effici mereamur in futuro Christo adiuuante.
3.9. (fols. 100v-101v)
Rubric: Explanatio sancti Gregorii pape
Incipit: Omnis ergo qui audit […] Christus haec duo uerba ad populum christianum dixit, ut omnis homo domum suam super petram aedificet, id est aeclesia
Explicit: et aedificationem suam nullus uiolat sed undique est tutus ac munitus.
Pr. R. Etaix, Revue bénédictine 91 (1981), 127–8, with notice of other copies. 3.10. (fols. 101v-103r)
⟨(Ps-?)Maximus of Turin⟩,
⟨Hom. 8⟩1 Rubric: Omelia de sanctorum martyrum
Incipit: Cum omnium sanctorum martyrum, fratres karissimi, natalem deuotissime celebrare debemus
Explicit: tam relegione quam corpore, quod ipse prestare dignetur qui uiuit et regnat in secula seculorum. Amen.
PL. 57.427–30 3.11. (fols. 103r-104r)
⟨Caesarius⟩,
⟨Serm. 50⟩ Rubric: Omelia de sanitate animae
Incipit: Nostis, fratres karissimi, omnes homines sanitatem corporis querere, sed quamuis bona sit sanitas corporis, multo melior est sanitas cordis
Explicit: ut cum dies iudicii aduererit, correcti a malo, cum ipsis pariter qui uobis commissi uidentur, premia eterna percipiatis, et inmarciscibilem[sic] gloriam perfruatis sine fine in saecula adiuuante ipso qui cum patre uiuit et regnat.
CCSL 103, 224–7 3.12. (fols. 104r-105v)
Augustine,
Serm. 326 Rubric: Sermo sancti Augustini de sanctorum martyrum
Incipit: Sollemnitas beatissimorum martyrum letiorem(?) nobis reddidit diem. Laetamur omnes quia de terra laboris ad regionem quietis martyres transierunt
Explicit: ut probatum uellit cum martyribus coronare cui est honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
PL 38.1449 3.13. (fols. 105v-107r)
⟨Ps-Maximus of Turin⟩,
⟨Hom. 18, in dedicatione ecclesiae I⟩ Rubric: Omelia in nat(iuitate) et dedicatio ecclesie
Incipit: Quotienscumque, fratres karissimi, altaris uel templi festiuitatem colimus, si fideliter et diligenter adtendimus
Explicit: et illud serue bone et fidelis intra in gaudium Domini tui
CPPM 1B.5951; PL. 57.879–82; PL 39.2166–8 (Ps.-Augustine, serm. 229 3.14. (fols. 107r-108r)
Rubric: Predicatio sancti Pauli apostoli
Incipit: Spiritu ambulate et desideria carnis non perficietis […] Sed haec contra singula uitia uirtutes singule opponuntur, ut ipso certamine uel mens exerceatur
Explicit: caueat peccator ne de dei misericordia numquam disperet, et alibi de bonis suis non arroganter tribuit, sed ardenter pariterque caelestem patriam ubi certa requies exspectatur indesinenter desiderent[sic]
cf. Isidore, Sententiae, II.37, III.1
3.15. (fols. 108r-109r)
Rubric: De Dei timore
Incipit: Timor Domini sicut dictum est: initium sapientiae timor Domini. Per timorem Domini multa bona possumus promereri
Explicit: ut illuc conprehendere possit, uitam caelestem quietem sine fine in saecula saeculorum. Amen.
4. (fols. 109v-137v)
⟨Vitas patrum⟩ (selection) A compilation from the Dialogues of Gregory, the Historia monachorum in Aegypto, the Verba seniorum (Vitas Patrum III) and the Liber adhortationum sanctorum patrum (Vitas Patrum V).
4.1. (fols. 109v-119r)
⟨Gregory I⟩,
⟨Dialogi⟩ (extracts) II.4 (rubric 'de monacho uage mentis ad salutem reducto'), I.12 (rubric 'de Seuero presbytero'; ending at 'modicum pertulit'), I.11 (rubric 'de Martino'), IV.52–4 (no rubrics), IV.51 (no rubric), IV.35–7 (rubric 'Gregorius'; beginning at 'Quod omnipotens deus' and ending at 'operatores esse uidebantur', PL 77.580–8), II.23 (rubric 'de ancillis dei de sancto Benedicto. Gregorio'; 'due quedam sanctaemoniales ... seruum domini recipissent'), II.24 (rubric 'de puerulo liberato'), IV.57–60 (rubric 'de offerendis').
4.2. (fols. 119r-127r)
⟨Historia monachorum in Aegypto⟩ (tr. Rufinus) (extracts) 'Incipit de sancto Eulogio', c. 14; 'Incipit uita sancti Apollini abbati', c. 6 ('Horta est aliquando ... recolligebantur', PL 21.417); 'De patre Ammone', c. 8 (from 'alio preterea tempore' to end); 'Item de patre Ammone', c. 8 (from 'Igitur degressi a beato apollonio' to 'easque uirtutes'); 'De uita sancti Apolloni', c. 7 (from 'Hic cum audisset iuliani temporibus' to 'recipi vetat'); 'De ipso Apollonio', c. 7 (from 'quodam autem temporis certamen erat de finibus' to 'bos simul paleis uescentur'); 'Unde supra', c. 7 (from 'quodam tempore dicebatur ⟨lis⟩ exorta' to 'missi sunt'); 'Incipit de Coprete presbytero' (c. 9, extract, ending at ' iactantiam declinans', PL 21.424); 'de patre Mutio', c. 9 (extracts, not in the order of the printed text), (fol. 125v) 'de Ammone abbate', c. 30 (extract) and c. 32.
4.3. (fol. 127r-131v)
⟨Vitas patrum III (siue Verba seniorum)⟩ cc. 14, 37–38, 40, 61, 68, 157, 169–171 (extracts), 172, 173–4, 197. The only rubric is 'de Arssenio abbate', fol. 128r before c. 37. 5. (fols. 138r-149v)
⟨Isidore of Seville⟩,
⟨Sententiae⟩ (selection) 'De martirio' (I.23.1–3), 'De antichristo' (I.25), 'De die iudici' (I.27.1–10), 'De gehenna' (I.28), 'De penis impiorum' (I.29), 'De resurrectione' (I.26.2–5), 'De sapientia' (II.1, varies at end), 'De fide' (II.2.1–8), 'De caritate' (II.3), 'De spe' (II.4, abbrev.), 'De gratia' (II.5), 'De conuersis' (II.7.4–11.7, abbrev.), 'De conpunctione' (II.12.1–5, 8, varied), 'De confessione' (II.13.1–18), 'De manifestis ocultisque peccatis' (II.20.1–4), 'De desperatio' (II.14), 'De peccandi consuetudine' (II.23), 'De cogitatione' (II.25.1–8), 'De conscientia' (II.26.2–3), 'De mendatio' (II.30.1–10), 'De iuramento' (II.31.1–8, abbrev.), 'De continentia' (II.40, abbrev.), 'De tribulatione iustorum' (III.58), 'De iracundis' (III.40), 'De amicitia munera orta' (III.30), 'De odio' (III.27), 'De tollerantia diuine correptionis' (III.4), 'De temptationibus diaboli' (III.5.5–30), 'De inuidia' (III.25.4–8).
6. (fols. 149v-158v)
⟨Physiologus Latinus⟩ (selection, versio Y (?)) Rubric: Incipit de natura animalium de leone et animalium et enim Iacob bene dicens ait, catulus leonis iuda
Incipit: Leo tres naturas habet, prima cum ambulat iter faciens in montibus et odor uenatoris uenit ei. Et de cauda sua cooperit uestigia sua quocumque ierit
Twenty-one chapters: De leone, De autolape, De pirabolo, De serra, De caratrio, De pellicano, De noctecorace , De foenice, De upupo, De onagro, De serpente, De aquila, De formica, De uulpe, De arbore perennicae, De elifante, De agate, De lapide adamantino, De pardice, De ultore [vulture], De renocae [rhinoceros].
This copy has largely escaped notice in the literature on the Physiologus and its textual affiliations require further study.
7. (fols. 158v-159v)
⟨Expositio sancti Hieronimi Presbiteri in libro[sic] Cantici Canticorum⟩ (excerpt) Rubric: Super cantica canticorum
Incipit: Rex Dominus Ihesus aeclesiam id est dei sermo animam sub coniugis titulo appellauit. Gaudet in multitudine de christo aeclesia[sic] genitorum, quae pro loco uel tempore diuersis nominibus uocitata
Explicit: Osculetur me ab osculis ori sui, quia meliora sunt ubera tua uino, ab Adam usque Iohannem baptistam
CPL 194a, the abbreviation, of Irish origin, of the commentary of Apponius; pr. CCSL 19 (1986) 315.6–316.42; breaks off unfinished.
The bottom part of fol. 159 is cut away. Fols. 159v-160v blank.
